Solanum
– Psianka
Solanum
melongena – Oberżyna, zwana także psianką podłużną,
a z rosyjska bakłażanem, lub gruszką miłosną, lub
należy do bardzo licznej i nadzwyczaj użytecznej dla człowieka
rodziny psiankowatych i jest spokrewniona m.in.: z tytoniem,
bieluniem dziędzierzawą, ziemniakiem, papryką, psianką wrębną...
Jest
to roślina roczna osiągająca przeciętnie wysokość 50–60 cm.
Pędy ma proste, sztywne, rozgałęziające się. Liście podługowato
jajowate lub jajowate. Kwiaty natomiast barwy lila bądź
niebieskawej. Po przekwitnięciu wiążą się z nich okazałe
jajowate, podługowate jagody o skórce koloru fioletowego, czarnego,
żółtawego (zależnie od odmiany).
Występowanie:
Ojczyzną opisywanej rośliny są tropikalne rejony Afryki, Indie i
południowe krańce Półwyspu Arabskiego.
Surowiec:
owoce.
Zawartość:
W owocach występują m.in.: prowitamina A, witaminy z grupy B,
solanina M, nieco cukru oraz bardzo dużo potasu (mniej więcej ilość
porównywalna z zawartością potasu w owocach bananów).
Działanie
i zastosowanie: Owoce oberżyny są wykorzystywane w kuchni, gdzie
przyrządza się je na różne sposoby. Są bardzo smaczną i
wartościową dla naszych organizmów (ze względu na swe walory
dietetyczne) potrawą.
A
oto co na temat leczniczego działania owoców oberżyny piszą P.
Czikow i J. Łaptiew:
„Zapobiegają
[owoce] stwardnieniu tętnic i leczą je, ponieważ znacznie obniżają
poziom cholesterolu (czasem 50%) we krwi i ścianach naczyń. Dzięki
zawartości potasu, wzmacniającego czynność serca i sprzyjającego
wydalaniu płynów z organizmu, owoce oberżyny odgrywają ważną
rolę w diecie, zwłaszcza starszych osób cierpiących na choroby
układu sercowo–naczyniowego, przy obrzękach związanych z
osłabieniem czynności serca i przy podagrze.” (P. Czikow, J.
Łaptiew, Rośliny lecznicze i bogate w witaminy, Warszawa 1987, s.
248, z ros. Przeł. Mgr Helena Terpińska–Ostrowska)
Inne
gatunki:
Solanum
dulcamara – Psianka słodkogórz, zwana także psianką
czerwoną, to półkrzew mogący dorastać do 2,5–3 metrów
wysokości. Półpnące się pędy okryte są sercowato jajowatymi
liśćmi. Kwiaty drobne, niepozorne, fioletowej (rzadziej białej)
barwy, wyrastają albo na wierzchołkach pędów, albo u nasady
liści, tworząc podbaldachy. Po przekwitnięciu zawiązują się z
nich podługowatojajowate, jaskrawoczerwone jagody.
Występowanie:
roślina pospolicie występuje na terenie całego kraju roślina, a
można ją spotkać na wilgotnych glebach, w pobliżu wód, gdzie
rośnie w miejscach ocienionych, najczęściej w zaroślach.
Surowiec:
łodygi, ziele (rzadziej).
Zawartość:
m.in. glikoalkaloidy (solaninę, solaceinę, solaneinę) oraz
glikozydy (dulkamarynę i dulkarynę).
Działanie
i zastosowanie: Medycyna ludowa wywaru z łodyg używa do leczenia
żółtaczki, a także jako środka żółcipędnego. Ten sam
specyfik posiada ponadto działanie wykrztuśne. Zaleca się go w
reumatyzmie, bronchicie, kokluszu, grypie, zwykłym przeziębieniu
oraz do zwalczania robaków pasożytów przewodu pokarmowego, a także
w żółtaczce i wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego. Zewnętrznie
ten sam wywar stosuje się w leczeniu wyprysków skórnych, wrzodów
i – pomocniczo – cellulitis.
Ze
względu na toksyczne właściwości owej rośliny, leczenie się nią
na własną rękę, bez wiedzy i zgody lekarza jest absolutnie
zakazane.
Co
mówią stare księgi?
„Jagody
mają moc odurzającą, jadowitą. (...) U ludzi zażycie onych
sprawuje gwałtowny womit, biegunkę, utratę zmysłów, szaleństwo,
konwulsje, kurcz i samą śmierć. (...) Ale roślina zażywana
podług prawideł sztuki medycznej nader skutecznie leczy reumatyzmy,
wysypki skórne itp. Przeciw liszajom skutkuje dzielnie, szczególnie
działa na drogi urynowe i wypróżnianie uryny.
Niemniej
skuteczną jest w opuchlinie wodnej i wrzodach rakowatej natury,
dobrze zastępuje wszelkie drogie zagraniczne rośliny.” (Józef
Gerald-Wyżycki, dz. cyt., t. I, s. 197).
Solanum
laciniatum – Psianka wrębna to piękny, okazały półkrzew.
Pędy ma proste, wzniesione, rozgałęziające się. Pokryte są one
dużymi (do 30 cm długości), pierzastosiecznymi liśćmi, z kątów
których – u wierzchołków pędów – wyrastają dość duże i
dość ładne kwiaty barwy niebieskolila. Po zapyleniu i zapłodnieniu
wiążą się one w kuliste, pomarańczowe jagody.
Występowanie:
Australia i Nowa Zelandia.
Surowiec:
cała roślina.
Zawartość:
solasodyna.
Działanie
i zastosowanie: Z psianki wrębnej pozyskuje się solasodynę, będącą
surowcem do produkcji i preparatów mających szerokie zastosowanie w
lecznictwie, m.in.: do leczenia chorób skóry, oczu, astmy
oskrzelowej, gośćca i nadciśnienia krwi. Przyjmowanie przetworów
psianki wrębnej może prowadzić do wywołania choroby psychicznej
(a także ujawnienia ukrytej). (wg.: P. Czikow, J. Łaptiew, Rośliny
lecznicze i bogate w witaminy, Warszawa 1987, s. 290)
Leczenie
się opisywaną rośliną na własną rękę jest absolutnie
zakazane. Zawsze się musi odbywać za wiedzą i pod kontrolą
lekarza.
Solanum
lycopersicum, syn.: Lycopersicon esculentum – Pomidor dziś
obecny w każdej kuchni i na stołach całego świata, nie tak prędko
zdobył ową pozycję. Chociaż hiszpańscy konkwistadorzy
sprowadzili go do Europy już w XVI wieku, gdzie w ogrodach
pałacowych był uprawiany jako ciekawostka z zamorskich krajów, to
jednak jego owoców nie spożywano.
Przyczyną
tego było autorytatywne stwierdzenie głośnego ongiś botanika
Matthiolusa, iż pomidor to trucizna. Powątpiewam, czy ów uczony
mąż kosztował jego owoców. Rzeczywiście, pędy, liście, a nawet
zielone owoce zawierają pewne ilości alkaloidu tomatyny, który
jest lekko toksyczny, ale w pełni dojrzałe mają go w ilościach
śladowych, co absolutnie nie jest dla nas szkodliwe.
Prawdopodobnie
drugą z przyczyn braku zainteresowania pomidorem jako warzywem był
jego zapach. Jest on przyjemny dla ludzi, którzy doń przywykli, tym
jednak, którzy wąchają go po raz pierwszy, może nie odpowiadać.
Błędny
pogląd Matthiolusa został obalony bardzo późno i kulinarna
kariera pomidora rozpoczęła się dopiero w wieku XIX. Dziś
uprawiany jest powszechnie wszędzie tam, gdzie się go da uprawiać,
i to nie tylko w gruncie, ale nawet i pod osłonami. Ba, mamy też
pomidory ozdobne na parapety i balkony!
Wyhodowano
dziesiątki odmian różniących się między sobą wieloma cechami:
siłą wzrostu, wielkością, barwą, kształtem, a nawet i smakiem
owoców. Mogą one przybierać rozmaite barwy: białawą, żółtą,
malinową, czerwoną, a nawet ciemnofioletową do prawie czarnej.
Pomidor
to roślina jednoroczna, mogąca dorastać do 1,5 m wysokości. Jego
liście są pierzastodzielne, a kwiaty, niepozorne, o żółtej
koronie, wyrastają w gronach po kilka. Owoc to jagoda.
Występowanie:
Ojczyzną pomidora jest Peru, Ekwador, Boliwia i zachodnie stany
Brazylii, ale dzikie okazy (albo zdziczałe co do tego nie ma
całkowitej pewności) odkryto również na niektórych, poza tym
wyspach polinezyjskich, poza tym w uprawie wszędzie tam, gdzie
sprzyjają mu warunki klimatyczne i glebowe.
Surowiec:
owoc.
Zawartość:
Nasz bohater jest warzywem o ogromnej wartości dla ludzkiego
organizmu. Pośród substancji biologicznie aktywnych, które da się
zeń wyodrębnić, do najważniejszych zalicza się: tomatynę,
likopen, prowitaminę A, witaminy: B1, B2, C, PP, oraz cukry, kwasy
organiczne i sole mineralne.
Działanie
i zastosowanie lecznicze: Alkaloid tomatyna wykorzystywany jest do
produkcji preparatów przeciw stanom zapalnym skóry i przeciw
grzybicy. Likopen jest naturalnym składnikiem żywności. Likopen
zaś ma działanie przeciwutleniające i wspomaga nasz system
odpornościowy.
Solanum
luteum – Psianka kosmata to krajowa roślina roczna,
dorastająca do 30 cm wysokości, o sporych jajowatych do
okrągławojajowatych liściach, kwiatach białych i brunatnych
jagodach. Jest ona również silnie trująca. Działanie i
zastosowanie ma zbliżone do psianki czarnej.
Solanum
nigrum – Psianka czarna to niezbyt okazała roślina roczna
osiągająca do 30 cm wysokości. Tworzy łodygi proste, słabo lub
wcale się nie rozgałęziające, o ciemnozielonych, trójkątnie
jajowatych liściach, które mają zaostrzone końce.
Przy
nasadach liści wyrastają drobne, niedekoracyjne białe kwiaty,
skupione po kilka w podbaldaszki. Owocem jest kulista jagoda czarnej
barwy, osiągająca średnicę 1 cm.
Psianka
czarna jest rośliną silnie trującą, lecz prócz tego posiada
pewne znaczenie lecznicze.
Występowanie:
psianka czarna to pospolity chwast krajowy, który nietrudno jest
spotkać w pobliżu siedzib ludzkich, na śmietniskach, przychaciach,
ale również na przydrożach, czy skrajach zarośli.
Surowiec:
ziele oraz owoce.
Zawartość:
m.in. glikoalkaloidy (solaninę, solaneinę, solaceinę, solasoninę),
saponiny (w tym: dioscynę), garbniki, prowitaminę A, witaminę C,
cukry...
Działanie
i zastosowanie: Wyciągi z ziela psianki czarnej są homeopatycznymi
lekami przecibólowymi, zaś owoce środkiem zabijającym robaki –
pasożyty przewodu pokarmowego.
Ze
względu na toksyczne właściwości opisywanej rośliny, leczenie
się nią na własną rękę, bez wiedzy i zgody lekarza, jest
absolutnie zakazane.
W
przypadku zatrucia pierwszymi objawami są wymioty i biegunka,
połączone z osłabieniem i zawrotami głowy. W takim przypadku
bezwzględnie konieczne jest natychmiastowe wezwanie pogotowia
ratunkowego.
Solanum
tuberosum – Psianka ziemniak, ziemniak bulwiasty, kartofel to
bylina. Organ trwały ziemniaka to podługowata bądź kulista bulwa,
z której wyrastają rozgałęziające się pędy okryte
przerywano–pojedynczo–pierzastymi liśćmi. Kwiaty omawianej
rośliny mają barwę białą bądź fioletową, a po przekwitnięciu
zawiązują się z nich małe kuliste owocki.
Występowanie:
ziemniak wiedzie swój ród z kontynentu południowo amerykańskiego.
W Polsce występuje wyłącznie w uprawie.
Surowiec:
bulwy korzeniowe zwane kartoflami, lub ziemniakami.
Zawartość:
m.in. skrobia, śladowe ilości solaniny, cukry, białko, witaminy:
B1, B2, B6, C, D, PP, K, E, prowitamina A i związki potasu, fosforu,
wapnia i żelaza.
Działanie
i zastosowanie: Surowy sok wyciśnięty z bulw to bardzo skuteczny i
przynoszący ulgę lek zalecany w chorobie wrzodowej żołądka i
dwunastnicy, który winno się pić po 1/4 szklanki 3 razy dziennie.
Ten sam sok bywa pomocny także w kamicy żółciowej.
Kąpiele
w warze z łupin ziemniaczanych leczą egzemy i grzybice. Takie samo
działanie mają okłady z surowych utartych na papkę ziemniaków.
Plasterki
surowych ziemniaków przyłożone do czoła, przynoszą ulgę w
przypadku bólu głowy.
Odwar
z łupin to także środek łagodnie moczopędny, zalecany przede
wszystkim w chorobie nadciśnieniowej.
Porady zamieszone w tym leksykonie nie mają na celu zastąpienia medycznych porad lekarza. Skonsultuj się więc z nim, zanim zastosujesz propozycje tu przedstawione. Autor nie ponosi odpowiedzialności za szkody, straty lub choroby spowodowane leczeniem się na własną rękę.
Powrót do zakładek:
