Verbascum
– Dziewanna
Verbascum
thapsus – Dziewanna drobnokwiatowa to dość pospolita roślina
dwuletnia. Łodygę tworzy wzniesioną, prostą, sztywną, osiągającą
wysokość 30–180 cm. Porastają ją podłużne, eliptyczne, okryte
gęstym kutnerem liście. Kwiaty ma dekoracyjne, o pięknej żółtej
barwie, skupione w szczytowe gęste kwiatostany. Owoc to torebka z
licznymi, drobnymi nasionami w środku.
Występowanie:
w umiarkowanej strefie klimatycznej Europy i Azji. Najczęściej
rośnie na suchych, słonecznych skłonach wzgórz, na obrzeżach
lasów, zarośli, na lekkich glinkach i piaskach.
Surowiec:
Płatki kwiatowe.
Zawartość:
olejek eteryczny o miodowym zapachu, ponadto kumaryny, cukry, gumy,
substancje żywiczne, kwasy organiczne, tłuszcze, flawonoidy,
saponiny, mają właściwości lecznicze.
Działanie
i zastosowanie: Zmiażdżone kwiaty i liście są stosowane jako
okłady na krwawe wybroczyny i obrzęki oraz stłuczenia.
Ze
świeżych płatków kwiatowych i 40° wódki czystej sporządza się
balsam gojący rany. Składniki należy połączyć ze sobą w
równych wagowo proporcjach, następnie przez kilkanaście dni
macerować. Po tym czasie jest on gotowy do użytku.
Olejek
z płatków dziewanny łagodzi, a nawet uśmierza nerwobóle, bóle w
stawach i mięśniach. Aby go sporządzić należy trzema częściami
oliwy z oliwek zalać dwie części świeżych płatków (w stosunku
wagowym). Następnie przez około 2 tygodnie w ciepłym miejscu trwa
maceracja. Gotowy olejek w miarę potrzeby należy wcierać w bolące
miejsca.
Napar
z kwiatów dziewanny działa moczopędnie, przeciwbólowo i słabo
uspokajająco. Stosowany przy przeziębieniu, grypie, anginie,
nieżycie nosa, stanach zapalnych jamy ustnej i gardła oraz katarze,
ma działanie wykrztuśne, powlekające i napotne.
Napar
zalecany jest także w czerwonce, biegunce, nieżycie żołądka,
żółtaczce oraz chorobach wątroby. Stosuje się go również przy
stanach górnych dróg oddechowych, nieżycie oskrzeli, astmie,
kaszlu i chrypce.
Sposób
przygotowania naparu:
1
szklanką wrzącej wody zalać 1 łyżeczkę do herbaty
rozdrobnionego suszu, a następnie parzyć pod przykryciem przez
15–20 minut, potem przecedzić przez gęste płótno (aby oddzielić
znajdujące się w płynie ostre włoski kutneru, jakie pokrywają
roślinę). Pić 2–3 razy dziennie po 1/3 szklanki.
Inne
gatunki:
Verbascum
blattaria – działanie i zastosowanie jak dziewanny
drobnokwiatowej.
Verbascum
densiflorum – Dziewanna wielkokwiatowa jest wysoką, okazałą
rośliną dwuletnią. W pierwszym roku wytwarzającą jedynie rozetę
liści przyziemnych, w drugim natomiast wysoką – do 2 m – łodygę
zwieńczoną kłosowatym kwiatostanem złożonym ze sporych i bardzo
dekoracyjnych żółtych kwiatów. Liście łodygowe ma eliptyczne,
pokryte gęstym kutnerem, owoc tej rośliny to torebka zawierająca
bardzo drobne i liczne nasiona.
Występowanie:
W Polsce pospolita i łatwo można ją spotkać na terenie całego
kraju.
Surowiec:
płatki kwiatowe.
Zawartość:
śluz, saponiny, garbniki i sole mineralne.
Działanie
i zastosowanie: słabe moczopędne i przeciwskurczowe, poważne
wykrztuśne; zewnętrznie okłady ze świeżych płatków lub napary
z suszonych stosuje się do nasiadówek przy hemoroidach oraz jako
okłady na trudno gojące się rany i owrzodzenia.
Co
mówią stare księgi?
„Wszystkie
części tej rośliny [wszystkich gatunków – A.J.S.] mają
własność rozmiękczającą, łagodzącą i ból uśmierzającą.
Liście i kwiaty pogniecione używają się do okładania członków
stłuczonych i obrzękłości ze zsiadłą krwią (siniaków –
A.J.S.) połączonej. Kwiaty nalane gorzałką dają dobry balsam na
rany; w nalaniu jak herbata używają się na kaszel i chrypkę; w
biegunkach i dysenteryach (...) jako środek łagodnie drażniący,
rozpuszczający i poty poruszający. Robiąc herbatę dziewannową do
wewnętrznego zażycia, należy ją przecedzić przez gęste płótno,
i tym sposobem oddzielić drobne włoski kwiatowe, które ustawicznem
drażnieniem gardzieli zrządzają mocniejszy kaszel. Dwie części
na wagę kwiatu nalane trzema częściami oliwy i postawione na czas
pewien w miernem cieple, dają olejek (Oleum infusum Verbasci) mający
własności rozmiękczające i ból uśmierzające, wysuszone zaś na
proch niszczą dzikie mięso w ranach.” (Józef Gerald-Wyżycki,
dz. cyt., t. II, s. 45–46)
„Z
całej tej rośliny kwiaty są najużyteczniejsze, mają nieco
lepkości i miły zapach, używane jak herbata, łagodzą ostrość
katarową na płuca spadłą, a zatem poznane są na kaszle suche,
poruszają bowiem i rozrzedzają flegmę, ostudzają niejako płuca,
przez co odejście flegmy łatwiejsze czynią, mocz pędzą i boleści
przy jego odchodzeniu znacznie zaspokajają; tęgo w wodzie gotowane
służą (...) na uśmierzanie w kiszkach boleści i zatkany stolec
rozwalniają. Tamują krwie plucie i krwawe dyssenterye (...) Liście
(...) niemiłego smaku (...) gorzkawego i ściskającego, mają moc
rozmiękczania i ropienia, mogą być na papkę z mlekiem gotowane i
na zbierające się wrzody przykładane.” (J. Dziarkowski, dz.
cyt., s. 66–67)
Verbascum
nigrum – Dziewanna czarna – działanie i zastosowanie jak
dziewanny drobnokwiatowej.
Verbascum
phlomoides – Dziewanna kutnerowata łodygę ma grubą, prostą,
wzniesioną, okrytą jajowatymi, na końcach zaostrzonymi i szorstko
owłosionymi liśćmi. Kwiaty ma dość duże, bardzo dekoracyjne,
żółte, skupione w niby kłosowaty kwiatostan. Owoc to torebka z
licznymi drobnymi nasionami w środku.
Występowanie:
pospolita roślina krajowa.
Surowiec:
kwiaty, liście i korzenie.
Zawartość:
m.in. saponiny, śluzy i garbniki.
Działanie
i zastosowanie: Napary z kwiatów (a także z liści i korzeni) mają
działanie słabo moczopędne, przeciwskurczowe i poważne
wykrztuśne. Ususzony i utarty na proszek korzeń, który zażywano
po szczypcie 2–3 razy dziennie, uważany był za niezły środek
leczący hemoroidy. Dziś został on zapomniany i wyparty przez
skuteczniejsze preparaty, co nie oznacza, ze nie można go stosować.
Dziewanna
kutnerowata to stara roślina lecznicza. Znali ją i cenili już
przed wiekami nasi przodkowie. Ostatnio wszakże straciła na
znaczeniu i poszła w zapomnienie. Ponieważ jednak można ją z
powodzeniem wykorzystać, zachęcam do jej stosowania.
Porady zamieszone w tym leksykonie nie mają na celu zastąpienia medycznych porad lekarza. Skonsultuj się więc z nim, zanim zastosujesz propozycje tu przedstawione. Autor nie ponosi odpowiedzialności za szkody, straty lub choroby spowodowane leczeniem się na własną rękę.
Powrót do zakładek:
