Gentiana
– Goryczka
Gentiana
lutea – Goryczka żółta to bylina, która w okresie
pierwszych 3–4 lat życia wytwarza jedynie rozetę liści
odziomkowych i dopiero w latach następnych z jej środka wyrasta
potężny, dęty, o dwucentymetrowej średnicy i stu centymetrowej
wysokości, pęd kwiatostanowy z pięknymi, bardzo dekoracyjnymi
kwiatami żółtej barwy.
Występowanie:
Jest to roślina krajowa. Naturalnymi siedliskami tej rośliny są
karpackie hale wysokogórskie położone powyżej 1200 metrów n.p.m.
Ponieważ jest to roślina której grozi wyginięcie, objęto ją
całkowitą ochroną gatunkową, a zatem w celach leczniczych nie
wolno zbierać goryczki ze stanu naturalnego.
Surowiec:
kłącza i korzenie.
Zawartość:
m.in.: gorycze, alkaloidy (gencjomaryna i gencjanina), pektyny,
cukry, enzymy i glikozyd gencjopikryna.
Działanie
i zastosowanie: Postaciami leku jakie można przygotować w warunkach
domowych są: nalewka z ziela (1 – wagowa – część kłączy na
4 części spirytusu, macerować w szczelnie zamkniętym naczyniu
przez 4–6 tygodni, przecedzić i używać w razie potrzeby po 20–30
kropli z wodą) oraz wywar z kłączy (1 łyżeczkę sproszkowanego
suszu zalać 1 litrem wody i gotować pod przykryciem przez 10 minut,
przecedzić i pić w razie konieczności po 1 łyżce stołowej 2–3
razy dziennie). Lekarstwa sporządzane z omawianej rośliny ze
względu na gorycz w nich zawartą są bardzo niesmaczne.
Nalewka
alkoholowa na korzeniach i kłączach goryczki żółtej to doskonały
lek poprawiający procesy trawienia, pobudzający wydzielanie soków
żołądkowych. Podaje się go również przy braku apetytu,
niestrawności i bezsoczności
Medycyna
ludowa przetwory z goryczki stosowała w schorzeniach wątroby i
śledziony, na pobudzenie i zwiększenie wydzielania żółci, w
żółtaczce, w uporczywych zaparciach, osłabieniu żołądka i
braku apetytu.
Prócz
tego również w zimnicy, reumatyzmie, niedokrwistości, kaszlu,
gorączce, szkorbucie, czerwonce oraz w chorobach płuc.
Co
mówią stare księgi?
„Używanie
tak ziela jako i kwiatu jest wielorakie. Można wziąć ich szczyptę
i nalać wody wrzącej, aby dobrze naciągnęły, i pić po małej
szklance kilka razy na dzień; albo też wziąwszy ich garść dobrą
na kwartę wina lub wody, moczyć przez godzin 24 w cieple, potem
przecedziwszy wycisnąć, i po łyżce dwa lub trzy razy na dzień
zażywać. Skutki tej rośliny są (...): iż regularność zwykłą
(miesiączkowanie – A.J.S.) a zatrzymaną przywraca (...). Leczy
także kaszle żołądkowe, osobliwie z osłabienia i zamulenia
flegmistego pochodzące, wzmacnia żołądek, rozrzedza flegmę, a
zatem i dobrą strawność utrzymuje. Zrobiony zaś z kwiatu i ziela
wyciąg przez gotowanie, do gęstości miodu gotując, rozpuściwszy
do łutów dwa w kwaterce wody, zażywać trzy lub cztery razy dniem
po łyżce popiwszy wodą, lekko (...) laksuje (przeczyszcza –
A.J.S.) (J. Dziarkowski, dz. cyt., s. 81–82)
Inne
gatunki:
Gentiana
affinis – korzystnie wpływa na poprawę apetytu i poprawę
trawienia, zalecana w dolegliwościach ze strony wątroby i w stanach
zapalnych układu moczowego.
Gentiana
algida – korzystnie wpływa na poprawę apetytu i poprawę
trawienia, zalecana w dolegliwościach ze strony wątroby i w stanach
zapalnych układu moczowego.
Gentiana
andrewsi – korzystnie wpływa na poprawę apetytu i poprawę
trawienia, zalecana w dolegliwościach ze strony wątroby i w stanach
zapalnych układu moczowego.
Gentiana
asclepiadea – Goryczka trojeściowa to roślina trwała, o
nagiej łodydze pokrytej jajowatolancetowatymi liśćmi. Łodyga
dorasta do 70–80 centymetrów wysokości, chociaż może być także
i niższe. Kwiaty ma przepiękne, o ciemnoniebieskiej barwie. Owocem
jest torebka.
Występowanie:
w Polsce występuje na wysokogórskich łąkach.
Surowiec:
ziele.
Zawartość:
gencjopikryna oraz gorycze i sole mineralne.
Działanie
i zastosowanie: Nalewka z ziela (patrz hasło: „Goryczka żółta)
przyjmowana w małych ilościach to specyfik działający korzystnie
na apetyt i poprawiający trawienie.
Ponieważ
jest to roślina trująca (w większych dawkach) wolno się nią
leczyć wyłącznie za zgodą i pod kontrolą lekarza.
Gentiana
calycosa – korzystnie wpływa na poprawę apetytu i poprawę
trawienia, zalecana w dolegliwościach ze strony wątroby i w stanach
zapalnych układu moczowego.
Gentiana
crinata – korzystnie wpływa na poprawę apetytu i poprawę
trawienia, zalecana w dolegliwościach ze strony wątroby i w stanach
zapalnych układu moczowego.
Gentiana
heterosepala – korzystnie wpływa na poprawę apetytu i poprawę
trawienia, zalecana w dolegliwościach ze strony wątroby i w stanach
zapalnych układu moczowego.
Gentiana
macrophylla – Goryczka wielkolistna – zaparcia, dolegliwości
ze strony wątroby, alergie, reumatyzm, artretyzm.
Gentiana
parryi – korzystnie wpływa na poprawę apetytu i poprawę
trawienia, zalecana w dolegliwościach ze strony wątroby i w stanach
zapalnych układu moczowego.
Gentiana
pneumonanthe – Goryczka wąskolistna jest rośliną
wieloletnią, o nagiej łodydze dorastającej do 60 centymetrów
(maksymalnie!) wysokości. Liście ma z kształtu na ogół
lancetowate, chociaż mogą być także i równowąskie. Kwitnie na
ciemnoniebiesko, z zewnętrznej strony płatków znajdują się
zielonkawe, cienkie smugi.
Występowanie:
roślina krajowa.
Surowiec:
ziele.
Zawartość:
gencjopikryna i gorycze.
Działanie
i zastosowanie: Nalewka z ziela lub wywar z kłącza (patrz hasło
„Goryczka żółta”), w niewielkich ilościach, bardzo korzystnie
wpływa na poprawę apetytu i poprawę trawienia. Zaleca się go w
niedokwaśności, a nawet bezsoczności. Goryczką wąskolistną nie
wolno się leczyć bez zgody lekarza.
Gentiana
saponaria – korzystnie wpływa na poprawę apetytu i poprawę
trawienia, zalecana w dolegliwościach ze strony wątroby i w stanach
zapalnych układu moczowego.
Gentiana
scabra – Goryczka szorstka – wyciągi z korzeni stosowane są
w leczeniu dolegliwości ze strony wątroby, nadciśnienia
tętniczego, zawrotów głowy i stanów zapalnych układu moczowego.
Gentiana
simplex – korzystnie wpływa na poprawę apetytu i poprawę
trawienia, zalecana w dolegliwościach ze strony wątroby i w stanach
zapalnych układu moczowego.
Porady zamieszone w tym leksykonie nie mają na celu zastąpienia medycznych porad lekarza. Skonsultuj się więc z nim, zanim zastosujesz propozycje tu przedstawione. Autor nie ponosi odpowiedzialności za szkody, straty lub choroby spowodowane leczeniem się na własną rękę.
