Dni Mahdiego. Rzeczy ostateczne człowieka i świata. Eschatologia Islamu. (12)

Aniołowie (mala’ika), duchy (dżinny) i szatani (szejtany)

Wiele razy w tej pracy wspominano o istnieniu istot różnych od człowieka – o aniołach i dżinnach. Wiemy już także, iż aniołowie odegrają bardzo poważną rolę w Dniu Sądu, a dżinny, podobnie jak ludzie również wówczas zostaną osądzeni.

Kim zatem są owe tajemnicze istoty, nieuchwytne dla naszych zmysłów?

Słowo „anioł” - po arabsku malak dosłownie oznacza posłańca. I taką rolę aniołowie według nauki muzułmańskiej spełniają1. Są istotami duchowymi, mieszkającymi w niebie, posłańcami Allaha do Proroków, stróżami ludów i narodów, stróżami każdego człowieka, zapisującymi wszystkie nasze uczynki, przychodzą też po każdą istotę ludzką w chwili jej śmierci, oni witają ludzi u bram raju bądź piekła.

Anioł (Persja 1555 r.) - Wikimedia Commons

Z Koranu wiadomo, iż aniołowie zostali stworzeni przed Adamem, ale Allah postanowił, iż Adam znajdzie się hierarchii stworzenia ponad aniołami, i dlatego wezwał ich, aby oddali mu pokłon.

Aniołowie są istotami bezpłciowymi, absolutnie posłusznymi Allahowi, wykonującymi każde jego polecenie. Czasami – w roli posłańców do ludzi mogą przybierać widzialną, cielesną postać.

Aniołowie są również nosicielami tronu Allaha, adorują go i wstawiają się w modlitwach za ludźmi:

„Ci, którzy niosą tron,

i ci którzy są wokół niego,

głoszą chwałę swego Pana;

wierzą w Niego

i proszą o przebaczenie dla tych,

którzy uwierzyli:

«Panie nasz!

Ty obejmujesz każdą rzecz

miłosierdziem i wiedzą.

Przebacz tym, którzy się nawrócili

i którzy poszli po Twojej drodze;

i ochroń ich od kary ognia piekielnego!

(...) Wprowadź ich do Ogrodów Edenu...»”

(Koran XI, 7–8 – J.B.)

Prawowierny muzułmanin wierzy zatem, że aniołowie są tylko stworzeniami ze światła i nie wolno im oddawać czci boskiej. Aniołowie nie posiadają boskich atrybutów, są za to wierne, posłuszne i chwalące Boga.

Literatura muzułmańska tak mówi na temat aniołów:

„Wiemy, że aniołów jest tak wiele, że policzyć może ich jedynie Bóg; mają zupełnie inną naturę niż człowiek. (...) dla Wysłannika2 zbudowano dom w niebiosach, w którym każdego dnia modliło się 70 tys. aniołów.

Wiara w aniołów obejmuje 4 punkty:

1 – wiarę w ich istnienie,

2 – wiarę w tych, o których imionach dano nam znać, jak np. Dżibril (...), jak również w tych, których imion nie znamy,

3 – wiarę w ich właściwości, jak np. właściwość Dżibrila (...). Tak zatem Wysłannik Boga mówił, że widział Dżibrila (...) w postaci, w jakiej został stworzony i miał on 600 skrzydeł, które zasłaniały cały horyzont.

Anioł może z rozkazu Boga przybierać postać człowieka, jak to miało miejsce w przypadku Dżibrila, gdy go Bóg wysłał do Mariam3, oraz, kiedy przyszedł do Muhammada w białym ubraniu, z czarnokruczymi włosami i nie widać było po nim śladu podróży.

Nikt z towarzyszy Wysłannika nie znał go. Siadł naprzeciwko Wysłannika, podkurczywszy nogi i położywszy ręce na udach i wypytywał Muhammada (...) o islam, wiarę, dobroć, koniec świata i jego znaki. Wysłannik udzielił mu odpowiedzi, po czym anioł odszedł. Muhammad (...) powiedział obecnym: „To był Gabriel, przyszedł, by pouczyć was o waszej religii.”

4 – wiarę w ich działalność, którą wykonują z rozkazu Boga, jak np. wychwalanie Go, służenie Bogu dzień i noc bez uczucia zmęczenia i nudy.

Poniżej przedstawiona zostanie działalność i zadania niektórych z nich:

1 – Dżibril al–Amin miał za zadanie przekazywać posłannictwa i objawienia od Boga Jego wybranym Posłańcom i Prorokom.

2 – Mikail4 (...) sprowadzał deszcz i dbał o rośliny.

3 – Israfil ma za zadanie zadąć w trąbę, oznaczającą koniec świata oraz ożywienie ludzi.

4 – Azrail – anioł śmierci, z upoważnienia Boga odbiera ludziom dusze.

5 – Malik upoważniony jest do pilnowania ognia. Jest on strażnikiem ognia.

6 – Aniołowie wyznaczający z woli Boga dzieciom życie w łonie matki, ich zaopatrzenie, termin życiowy, działalność, oraz czy będą szczęśliwe czy też nie.

7 – Aniołowie spisujący nasze dobre i złe uczynki, jeden po prawej, drugi po lewej stronie.

8 – Aniołowie pytający – powierzono im zadanie postawienia kilku pytań zmarłym osobom po dokonaniu pogrzebu. Na rozkaz Boga do grobu przychodzi dwóch aniołów, którzy zapytują zmarłego o jego Boga, religię i Wysłannika.

Wiara w aniołów wydaje bardzo obfite owoce i korzyści, a mianowicie:

– poznanie wielkości Boga, Jego potęgi, władzy,

– uznanie i okazanie wdzięczności Bogu za Jego opiekę nad synami Adama, gdyż wyznaczył i upoważnił aniołów, aby dbali o bezpieczeństwo i dobro ludzi etc.,

– miłość do aniołów z powodu ich służenia Bogu Jedynemu.

Należy dodać, że niektórzy z błądzących ludzi zaprzeczają faktowi, iż aniołowie przybierają także postać człowieka. Mówią, że to stanowi jedynie wyraz sił skrytego w stworzeniach dobra. Taki pogląd jest błędny i zaprzecza Księdze Boga i Sunnie Jego Wysłannika oraz zgodnej opinii muzułmanów w powyższej sprawie. (...)

Muhammad (...) także powiedział:

»W piątki przy drzwiach każdego meczetu stają aniołowie i spisują imiona przychodzących do meczetu; gdy imam usiądzie na minbarze, zamykają zeszyty, wchodzą do środka i przysłuchują się modlitwie.« Powyższe wersety i hadisy świadczą o tym, że aniołowie to nie jakaś siła duchowa, a konkretne postacie, których ludzie nie mogą ujrzeć z powodu ich natury. (...)”5

Anioły „(...) stworzone są ze światła (...) Są one posłuszne Jego [Allaha] rozkazom i nie dzielą z Nim Jego Boskości. Nie posiadają żadnej władzy, są bezradne, nie mają nawet prawa wstawiać się u Allaha za jakimkolwiek człowiekiem. (...) Prorok Muhammad zabronił nam czcić anioły i dodawać ich jako towarzyszy Allahowi, z drugiej zaś strony przekazał nam, że są one istotami wybranymi przez Allaha, wolnymi od błędów i grzechów, i z natury są posłuszne Allahowi6, wypełniają Jego rozkazy i czczą Go.”7

Dżinny zwykle uważane są przez nie–muzułmanów za złe istoty duchowe8, w rzeczywistości są one różne, podobnie jak ludzie. Muzułmanie wierzą, że: „Dżinn to często niewidzialny dla ludzkiego oka gatunek9 stworzeń Allaha”10. W chwili stwarzania zostały uformowane z materii ognia (z bezdymnego ognia). Nie oznacza to wszakże, iż ich ciała (jeśli można użyć takiego określenia w stosunku do dżinnów) zbudowane są z ognia, który znamy. O ich wyglądzie – podobnie jak i o wyglądzie aniołów – niewiele wiemy.

Co natomiast wiemy? Ali Al–Tantawi na temat dżinnów tak pisze:

„Bóg Wszechmocny poinformował nas w Świętym Koranie, że stworzył jeszcze jeden gatunek istot, które – jak Aniołowie – nie mogą być przez nas widziane. Nasza niemożność zobaczenia tego gatunku czy Aniołów jest podobna do naszej niemożności ujrzenia promieni ultrafioletowych czy podczerwonych; i fal dźwiękowych i prądu elektrycznego. Ten szczególny gatunek to Duchy.

Wiara w Duchy nie jest główną zasadą wiary jak wiara w Aniołów. Ale jest koniecznym dla nas wierzyć we wszystko, co zostało nam przekazane w Świętym Koranie i dotyczy, Duchów. (...)

Święty Koran przekazuje nam, że Duchy powstały z ognia; ale to nie znaczy, że Duchy są ognistymi ciałami, które mogą spalić wszystko co wejdzie z nimi w styczność. Jest całkiem możliwe, że Bóg mógł je zamienić w różne formy, tak jak to uczynił z człowiekiem; człowiek został stworzony z gliny lecz zmieniony w zupełnie inną istotę: strukturę składającą się z kości, mięśni, krwi i nerwów. Tak więc wszystkie stworzenia mogą być przekształcone z jednego stanu istnienia w drugi w zgodzie z Prawami ustanowionymi przez Wszechmocnego dla tego Wszechświata. Pojedyncza komórka może zostać przekształcona w różne organy życiowe o różnych właściwościach i kształtach; i jeśli Bóg zechce może stworzyć z pojedynczego atomu różne rodzaje metali; a z suchego nasienia może stworzyć soczystozielone drzewo. (...)

Dżinny zostały stworzone przed człowiekiem. (...)

Duchy widzą nas, ale my nie możemy ujrzeć ich. Nie ma w tym nic dziwnego. Ktoś może zobaczyć za pomocą lornetki kogoś od niego bardzo oddalonego, ale ta osoba – obiekt obserwacji – nie widzi tej, która na nią patrzy. Jesteśmy zdolni do wytwarzania urządzeń takich jak telewizja czy telefon, które oddają nam wyobrażenie rozmówcy z drugiej strony. Więc nie jest poza siłą Bożą stworzenie takich istot, które mogą widzieć nas, ale których my nie możemy ujrzeć?

I Duchy także będą rozliczone ze swych czynów, jak i my będziemy rozliczeni; one także zostaną poddane nagrodzie lub karze. I piekło będzie pełne zarówno Duchów jak i istot ludzkich. (...)

Duchom zostało przekazane posłanie Boże ukazane naszemu Prorokowi Muhammadowi (pokój z nim), tak jak wcześniej zostało im przekazane posłanie Boże Proroka Mojżesza (pokój z nim) (...)

Pomiędzy Duchami znajdują się dobre i posłuszne, oraz złe i grzeszne; mają, tak jak ludzie, różne charaktery. (...)

Duchy nie posiadają wiedzy Niewidzialnego (...)

Allah Wszechmocny wezwał Duchy tak jak wezwał istoty ludzkie do stworzenia czegoś podobnego do Świętego Koranu. (...)”11

Koran odnośnie istnienia istot zwanych dżinnami nie pozostawia najmniejszej wątpliwości:

„My stworzyliśmy człowieka

z suchej gliny, z ukształtowanego mułu.

A dżinny stworzyliśmy wcześniej

z ognia palącego”

(Koran XV, 26–27 – J.B.)

oraz:

„Ja z pewnością napełnię Gehennę12

dżinnami i ludźmi, wszystkimi razem.”

(Koran XI, 119 – J.B.)

Wiemy zatem, że podobnie jak aniołowie zostały stworzone przed Adamem, że żyją w jakimś innym wymiarze, czy też świecie różnym od znanego nam materialnego wymiaru i świata, że mogą nas widzieć, my zaś ich nie zawsze możemy oglądać, że dżinny z woli Allaha zostały poddanymi Proroka Salomona, że one również otrzymały to samo posłanie Allaha, jakie otrzymał Prorok Muhammad, że dzielą się dobre i złe, oraz, że w Dniu Ostatnim zostaną – podobnie jak ludzie – osądzone, i stosownie do swoich uczynków otrzymają zapłatę w niebie lub w piekle. Wiemy także, że nie mają wstępu do nieba (ilekroć to próbują czynić, broni im tam wstępu ściana z ognia), i w tym są podobne do ludzi. I podobnie jak ludzie ich wiedza, i zdolności umysłowe są ograniczone i być może nawet do siebie w jakiś sposób podobne:

„Powiedz:

«Jeśliby się zebrali ludzie i dżinny,

aby stworzyć coś podobnego

do tego Koranu,

to oni nie zdołaliby uczynić

nic podobnego,

nawet gdyby się wzajemnie wspomagali.»”

(Koran XVII, 88 – J.B.)

Część dżinnów odwróciła się od Allaha i poszła za Iblisem. Takie dżinny nazywane są szatanami (szejtanami). I podobnie jak Iblis usiłują szkodzić ludziom i podżegać ich do czynienia zła.

Pewne wersety Koranu zdają się wskazywać, że dżinny – szejtany są istotami płciowymi i mogą mieć potomstwo, chociaż równie dobrze może to mieć znaczenie przenośne i oznaczać, że każdy kto swym postępowaniem naśladuje Iblisa jest jego dzieckiem:

„Czyż weźmiecie jego (Iblisa – A.J.S.) i jego potomstwo

za opiekunów, poza Mną,

podczas gdy oni są dla was wrogami?”

(Koran XVIII, 50 – J.B.)

Po zakończeniu rozrachunku z wszystkimi ludźmi i dżinnami, każdy znajdzie się w miejscu, które za życia w obecnym, doczesnym świecie, sobie świadomie wybrał.

Z literatury muzułmańskiej dowiadujemy się także:

„Oddawanie czci dżinnom było niegdyś zwyczajem pogan. W niektórych ciemnych społeczeństwach praktyka ta przetrwała do dzisiaj. (...) Najbardziej jednak zakorzenionym przesądem dotyczącym dżinnów jest wiara, iż posiadają one wiedzę o skrytym świecie (al–ghaib) i w ten sposób zdolne są wpływać na ludzkie przeznaczenie. Koran odrzuca i ostro potępia takie poglądy (...) Na wiele stuleci przed objawieniem ludziom Koranu, historia Proroka Sulejmana (Salomon) (...) z Dżinnami była przedmiotem wielu przesądów. Koran jednak jasno mówi o tym, iż Dżinn nie posiada żadnej wiedzy o tym co skryte. (...) Diabły przebywające wśród ludzi, w taki czy inny sposób, zawierają przymierze z diabłami spośród dżinnów i myślą (błędnie), iż mogą sobie nawzajem pomóc.”13

___________________

1 Podobnie jak w judaizmie i chrześcijaństwie.

2 Muhammada

3 Maryi, matki Jezusa Chrystusa

4 Michał

5 M. ibn Salih Al–Usajmin, Tamże, s. 31 – 35

6 w tym punkcie żydowska i chrześcijańska nauka o aniołach diametralnie różni się od muzułmańskiej; żydzi i chrześcijanie bowiem uczą o buncie aniołów pod wodzą Lucyfera przeciwko Bogu i przekształceniu się ich w diabły, demony; według żydów i chrześcijan bowiem anioły to istoty duchowe obdarzone rozumem i wolną wolą, z tego zaś czego uczą muzułmanie niezbicie wynika, że skoro anioły z n a t u r y są posłuszne Bogu, to nie mogą posiadać wolnej woli.

7 S. A. A’la Al–Maududi, Tamże, s. 62

8 np. Marek M. Dziekan tak określa te stworzenia Allaha: „Dżinn – zły duch w mitologii arabskiej, żyjący na pustyni, szkodzący ludziom, mogący zmieniać swą postać” [w:] Symbolika arabsko–muzułmańska. Mały słownik, Warszawa 1997, s. 112

9 różny zarówno od aniołów, jak i od ludzi

10 Ibrahim Hussain, Tałhid i szirk. Monoteizm i politeizm, brak roku i miejsca wydania, s. 27

11 A. al–Tantawi, Tamże, s. 134 – 136

12 czyli piekło

13 I. Hussain, Tamże, s. 27 – 29