Andrzej Sarwa - twórczość i pasje: Berberis

Berberis – Berberys

Berberis vulgaris – Berberys zwyczajny, pospolity to krzew mogący osiągać nader imponujące rozmiary i wysokość do 3 metrów. Gałązki ma kolczaste, giętkie. Porastają je nieduże, odwrotnie jajowate i brzegami drobno ząbkowane listki. Kwitnie na żółto, a jego niepozorne, niewielkie kwiaty zebrane są w zwisłe, groniaste kwiatostany. Owoc berberysu to jaskrawoczerwona, podługowata, niewielka jagoda, zawierająca w swym wnętrzu jedno – dwa nasiona.

Występowanie: Umiarkowana strefa Europy i zachodniej części Azji. Berberys jest rośliną nader pospolitą na terenie kraju. Występuje zarówno na naturalnych stanowiskach (bardzo malownicze zarośla tworzy na przykład w Górach Pieprzowych na terenie Sandomierza), jak i w ogrodach i parkach, gdzie sadzi się go ze względu na dekoracyjny wygląd.

Surowiec: owoce, liście, kora.

Zawartość: w owocach berberysu występują: kwasy organiczne, cukry, pektyny, gumy, prowitamina A, witaminy C, E, wreszcie sole mineralne. Liście i kora zawierają przede wszystkim alkaloidy: berberydynę, palmatynę, magnoflorynę i chelidotoksynę.

Działanie i zastosowanie: Owoce (lub sok z nich) zalecane są w leczeniu zaziębienia, grypy, anginy, jako środki przeciwgorączkowe, a pomocniczo w reumatyzmie, jak również przy niedokrwistości i dla poprawy trawienia. Napary oraz odwary z liści i kory to specyfiki przynoszące ulgę w rozmaitych dolegliwościach wątroby (łącznie z kamicą pęcherzyka żółciowego), a także działające przeciwkrwotocznie w przypadku krwawień z kobiecych narządów rodnych (zalecane głównie w okresie poporodowym) i pobudzające macicę. Wreszcie przejawiają one niebagatelne działanie lecznicze w chorobach serca i krążenia. Dalej – pobudzają one pracę śledziony, obniżają ciśnienie krwi, a ponadto mają również działanie przeciwnowotworowe. Leczenie korą berberysu winno się odbywać pod kontrolą lekarza.

Co mówią stare księgi?

„Jagody pod jesień dojrzewają. Holendrzy zażywają liści (berberysu – A.J.S) do sałatek. Skutki ich (owoców – A.J.S.) są następujące: bóle głowy uśmierzają, pragnienie gaszą, w gorączkach zatem, w malignach, w febrach żółcianych i zgniłych biegunkach, krwi pluciach, urynowaniach krwistych (krwiomoczu – A.J.S.), w płynieniu hemoroid, picie gotowanych z wodą silnie skutkuje.” (J. Dziarkowski, dz. cyt., s. 107)

Inne gatunki:

Berberis aggregata – Berberys wiązkowy to średniej wielkości krzew. Liście ma małe, lancetowate, opadające na zimę. Kwiaty mają barwę żółtą, owoce natomiast łososiowo czerwona. Tak pierwsze, jak i drugie zebrane skupione są gęste kwiatostany sterczące ku górze.

Występowanie: ród swój wiedzie z Chin.

Surowiec: owoce, liście, kora

Berberis altaica – „Berberys ałtajski” to krzew dorastający do 1 metra wysokości. Pędy mają kolor szary albo brunatny. Liście ma podługowatojajowate, skórzaste o długości 2 centymetrów. Kwitnie na żółto, owoce zaś mają barwę czerwoną.

Występowanie: na Syberii, w górach Ałtaju, i w Mongolii; w warunkach naturalnych rośnie na kamienistych skłonach górskich i nawet na skałach.

Surowiec: kora i liście.

Zawartość: alkaloidy, garbniki i sole mineralne.

Działanie i zastosowanie: Napary i odwary z liści i kory działają przeciwkrwotocznie w przypadku krwotoków z kobiecych narządów rodnych.

Berberis amurensis – Berberys amurski to kolczasty krzew, osiągający od 1,5 do 3 m. wysokości. Liście ma niezbyt okazałe. Odwrotnie jajowate. Kwiaty niewielkie, żółtawe, skupione w zwisające kwiatostany. Owoc to czerwona, wydłużona soczysta jagoda, z drobnymi nasionkami w środku.

Występowanie: Syberia, rosyjski Daleki Wschód.

Surowiec: owoce (tak świeże jak i suszone), a także liście i kora.

Zawartość: w owocach występują cukry, kwasy organiczne, gumy, pektyny, prowitamina A, witaminy C i E, wreszcie sole mineralne. Liście i kora zaś są bogate w alkaloidy: berberynę, palmatynę, mangoflorynę, chelidotoksynę i inne.

Działanie i zastosowanie: Surowe owoce berberysu (i sok z nich) przejawiają działanie moczopędne, przeciwgorączkowe, poprawiają przemianę materii, podnoszą odporność organizmu, działają żółciopędnie, zwiększają wydzielanie soków trawiennych i wreszcie – wzmacniają ścianki naczyń włosowatych. Zalecane są w przeziębieniu, grypie, anginie, reumatyzmie, chorobie wieńcowej i nadciśnieniu tętniczym. Zabronione zaś są w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, stanach zapalnych błony śluzowej żołądka, nadkwaśności.

Z kolei odwary z kory i liści (1 łyżeczka rozdrobnionego suszu na szklankę wody, gotować pod przykryciem 5–10 minut) pite 2–3 razy dziennie po 1/4 szklanki, zalecane są w stanach zapalnych wątroby, jako dość skuteczny środek żółciopędny, pomocniczo w dolegliwościach sercowo – naczyniowych, a także jako niezły specyfik obkurczający macicę i zatrzymujący krwawienie z macicy po odbytym porodzie.

Nie bez znaczenia jest także działanie lecznicze owych odwarów w chorobach gorączkowych, kamicy żółciowej, niestrawności, stosuje się ponadto do płukania jamy ustnej i dziąseł w ich stanach zapalnych. Tu jednak uwaga: kuracja odwarami z kory berberysu powinna być przeprowadzana wyłącznie za wiedzą i zgodą lekarza.

Berberis buxifolia to krzew wiecznie zielony, dorastający do – maksymalnie – 3 metrów wysokości, zwykle jednak jest niższy. Liście ma owalnolancetowate, całobrzegie, ostro zakończone dość okazałe, bo osiągające długość do 5 cm.

Kwiaty ma pojedyncze, duże, długie na 1,5 centymetrów, o barwie od żółtej do pomarańczowożółtej. Owoce kulisto podługowate, czerwone. Ten gatunek berberysu ma znaczenie przede wszystkim ozdobne, ale także niewielkie lecznicze.

Występowanie: w Argentynie oraz w południowych rejonach Chile. Jego środowisko naturalne to równiny i doliny rzeczne.

Surowiec: kora zdarta z dwuletnich gałązek.

Zawartość: alkaloidy: berberydyna, palmatyna i mangofloryna.

Działanie i zastosowanie: z kory przygotowuje się wywar (1 łyżka rozdrobnionego suszu na 2 szklanki wody, gotować pod przykryciem 3–5 minut, przestudzić do temperatury około 40°C i w razie potrzeby używać), który stosuje się do nasiadówek przy bolesnych hemoroidach, oraz do irygacji pochwy w krwotokach, z różnych powodów, ale przede wszystkim po porodzie.

Berberis canadensis – „Berberys kanadyjski” to krzew osiągający wysokość od 1,5 do 2 metrów. Młode pędy mają barwę jasnopurpurową i są pokryte niewielkimi brodawkami. Liście ma tęgie, odwrotniejajowate o ciekawej barwie – z wierzchu jaskrawozielonej, a od spodu białej. Obrzeża liści są kolczaste. Jaskrawożółte kwiaty zebrane są w kiście. Eliptyczne owoce są dość duże – do 1 centymetra długości.

Występowanie: jest – jak sama jego nazwa wskazuje – gatunkiem północnoamerykańskim. Jego ojczyzna to wschodnie wybrzeże Ameryki Północnej, od Kanady do Stanów Zjednoczonych. Rośnie wyłącznie w lasach górskich (między innymi w południowych Apallachach).

Surowiec: owoce.

Zawartość: kwasy organiczne, nieco cukrów, pektyny, prowitamina A, witaminy C i E, oraz sole mineralne.

Działanie i zastosowanie: Sok z owoców zalecany jest w zaziębieniu, grypie, anginie, jako środek przeciwgorączkowy, a pomocniczo w reumatyzmie, niedokrwistości i dla poprawieniu trawienia. Wreszcie przejawia on niebagatelne działanie lecznicze w chorobach serca i krążenia.

Berberis cascharica – „Berberys kaszgarski” to niewielki krzew (do 1 metra wysokości). Liście ma maleńkie, skórzaste, podługowatojajowate, całobrzegie. Kwiaty zaś pojedyncze. Owoce, do 8 mm długie, barwy czarnej.

Występowanie: rośnie w górach Tien–szan i na zachodzie Chin.

Surowiec: liście i kora.

Zawartość: alkaloidy, garbniki i sole mineralne.

Działanie i zastosowanie: Nasiadówki w wywarze (3 łyżki stołowe suszonej i rozdrobnionej kory lub liści, zalać wodą, gotować 3–5 minut pod przykryciem, odcedzić, stosować w razie potrzeby) używa się przy bolesnych, wypadających z odbytu hemoroidach.

Berberis coxii – „Berberys Koksi” jest niskim krzewem o liściach podługowatoeliptycznych, osiągających 7 cm długość, opadają one co trzy lata one. Owoce ma szaroniebieskoczarne.

Występowanie: to gatunek bardzo egzotyczny jego ojczyzną jest Birma.

Surowiec: kora.

Zawartość: alkaloidy, garbniki i sole mineralne.

Działanie i zastosowanie: odwar z kory berberysu Koksi wykorzystuje się jako środek przeciwkrwotoczny, i w hemoroidach (do nasiadówek).

Berberis crataegina to krzew, dorastający do 3 metrów wysokości. Jego kwiaty osiągające do 2 centymetrów średnicy mają barwę żółtobrunatną. Po przekwitnięciu wiążą się w owoce o kształcie owalnym i barwie ciemnoczerwonej. Co zaś do liści to są one skórzaste, podługowate, długie na 4, a szerokie na 8 mm.

Występowanie: Azja Mniejsza i terytoria położone dalej na wschód; najwięcej go rośnie w Turcji, Libanie, Iranie i Afganistanie.

Surowiec: kora i liście.

Zawartość: alkaloidy, garbniki i sole mineralne.

Działanie i zastosowanie: odwar z kory działa przeciwkrwotocznie w przypadku krwawień z odbytu, przy mocno zaawansowanej chorobie (bolesnych i wypadających hemoroidach).

Berberis cretica to krzew dorastający do 1 metra wysokości. Jego żółte kwiaty wielkość od 2 do 7 centymetrów. Jagody mają barwę dość ciekawą, bo purpurowoczarnego koloru.

Występowanie: w południowej Europie, a przede wszystkim w górach Grecji i na Krecie, zarówno na skłonach zboczy, jak i w żlebach.

Surowiec: kora.

Zawartość: alkaloidy, garbniki i sole mineralne.

Działanie i zastosowanie: odwar z kory (2–3 łyżki stołowe rozdrobnionego suszu zalać wodą i gotować pod przykryciem około 5–7 minut, przecedzić stosować w razie potrzeby) to niezły specyfik przynoszący ulgę, gdy bardzo bolą wypadające z odbytu hemoroidy.

Berberis diaphana to krzew dorastający od 1 do 3 metrów. Liście ma odwrotniejajowate o długości do 5 centymetrów. Kwiaty zebrane w gęste kiście, mają barwę żółtą, a osiągają długość 10 mm. Jajowate owoce tej rośliny osiągają 15 mm długości. Ich barwa jest ciemnofioletowa, z woskowym nalotem.

Występowanie: Chiny, a dokładniej zachodnia część prowincji syczuańskiej, występuje wyłącznie w górach na wysokości do 4500 metrów n.p.m.

Surowiec: kora i liście.

Zawartość: alkaloidy, garbniki i sole mineralne.

Działanie i zastosowanie: Napary i odwary z liści i kory działają przeciwkrwotocznie w przypadku krwotoków z kobiecych narządów rodnych.

Berberis gagnepainii to niewysoki krzew. Jego pędy bardzo gęsto oblepiają liście. Z wierzchu są one matowozielone, w spodzie jasnozielone. Osiągają długość do 10 cm. Obrzeża liści są rzadko ząbkowane. Kształt mają jajowatolancetowaty do lancetowatego, a są ostro zakończone. Pędy ma jasnoszare. Kwiaty okazałe, o długości do 10 cm, żółte, zebrane są w zwisające kiście. Po przekwitnięciu wiążą się w owoce – również okazałe – o barwie ciemno szaroniebieskiej.

Występowanie: zachodnie Chiny.

Surowiec: owoce.

Zawartość: kwasy organiczne, cukry, pektyny, gumy, prowitamina A, witaminy C i E, wreszcie sole mineralne

Działanie i zastosowanie: świeży sok wyciśnięty z całkowicie dojrzałych owoców zalecany jest do irygacji pochwy w upławach białych. Ponadto zmieszany z ciepłą wodą (1 część soku na 4 części wody) może służyć do nasiadówek w przypadku bolesnych, wypadających żylaków odbytu, ale wyłącznie w połączeniu z preparatami z kasztanowca.

Berberis hookeri – Berberys Hookera osiąga maksymalnie do 70 cm wysokości. Pędy ma delikatne, o kolorze jasnobrunatnym. Liście ma od eliptycznych do podługowatolancetowatych, długie od 2,5 do 7 cm. Na początku młode listki są jasnozielone, później ciemne, i bardzo gęsto obrastają gałązki. Kwiaty ma dość duże, bo osiągające do 1,8 cm długości. Mają ciekawą barwę – zielonożółtawą, zebrane są w pęczki złożone z 3 do 6 kwiatów. Po przekwitnięciu zawiązują się owoce o równie ciekawej barwie, mianowicie czarnopurpurowej.

Występowanie: rośnie w Himalajach, w Sikkhimie i Butanie. Spotyka się ów krzew bardzo wysoko, bo na 2000–3000 metrów n.p.m..

Surowiec: kora i liście

Zawartość: alkaloidy, garbniki i sole mineralne, a także prowitaminę A i witaminę C.

Działanie i zastosowanie: Napary i odwary z liści i kory działają przeciwkrwotocznie w przypadku krwawień z kobiecych narządów rodnych (szczególnie zaleca się irygacje po porodzie).

Berberis iberica vel Berberis vulgaris var. iberica – „Berberys iberyjski” to dość okazały krzew, osiągający wysokość do 3 metrów. Jego pędy mają barwę brunatnoczerwoną i są pokryte czarniawymi brodawkami. Liście mają do 6 cm długości i 2,5 cm szerokości, są podługowate i ostro zakończone. Żółte kwiaty zebrane są w długie zwisające kiście. Po przekwitnięciu wiążą się w podługowatocylindryczne owoce, o barwie ciemnoróżowej, o długości do 10 mm i szerokości 4 mm.

Występowanie: spotkać go można we Wschodnim Kaukazie, Dagestanie, w środkowym i południowym Zakaukaziu, aż po wybrzeżach Morza Kaspijskiego i wreszcie w północnej części Iranu. Jest to krzew wyjątkowo odporny na warunki siedliskowe, w rezultacie czego może on rosnąć i na równinach i w górach (do wysokości 1600 metrów n.p.m.). Na nizinach występuje w rejonach o klimacie ciepłym i suchym, na stepie oraz w rzadkich zagajnikach na ogromnych równinach Rosji. Rośnie nawet na suchych, ubogich i często zasolonych glebach.

Surowiec: owoce, liście, kora.

Berberis ilicifolia to wiecznie zielony krzew, osiągający wysokość do 1 metra. Pędy ma długie pokryte grubymi kolcami. Odwrotniejajowate liście osiągają od 2 do 5 cm długości. Z każdej strony blaszki liściowej znajduje się po jednym grubym kolcu. Liście od góry mają barwę ciemnozieloną, od spodu zaś niebieskawozieloną. Kwiaty dość duże, osiągające długość do 1,5 centymetra, wyjątkowo dekoracyjne, o barwie złocistej. Wyrastają w kątach liści do 7 sztuk. Po przekwitnięciu wiążą się w owoce niebieskawoczarne, o dziwnym kształcie – odwrotnie gruszkowate

Występowanie: w stanie naturalnym występuje w Chile i Argentynie. Rośnie w górach.

Surowiec: liście.

Zawartość: alkaloidy – berberydyna, chelidotoksyna oraz sole mineralne.

Działanie i zastosowanie: Opisywana roślina ma przede wszystkim znaczenie ozdobne, ale także niewielkie lecznicze. Kąpiel w wywarze liści pomaga pozbyć się krost ze skóry, oraz jest zalecana w wyczerpaniu fizycznym i psychicznym.

Berberis iliensis vel Berberis nummularia var. schrenkiana to krzew o liściach lancetowatych z zaostrzonymi końcami, kwitnie na żółto, a owoce ma czerwonawe.

Występowanie: rośnie w górach Ałtaju na wysokości od 1000 do 1800 metrów n.p.m.

Surowiec: liście i kora.

Zawartość: skład chemiczny, jest jeszcze nie znany.

Działanie i zastosowanie: Odwar z kory i liści zaleca się do kąpieli, jeśli skóra pokryta jest krostami. Przygotowuje się go w ten sposób: bierzemy 4–5 garści świeżej bądź suszonej, drobno rozdrobnionej kory, gotujemy ją pod przykryciem od 5 do 7 minut, potem odcedzamy i dolewamy do kąpieli.

Berberis integerrima na stanowiskach naturalnych dorasta maksymalnie do 5 metrów, chociaż znajdowano krzewy mające nawet i 9 metrów wysokości. Gałęzie tego berberysu mają barwę brunatnopurpurową, a kiedy się już całkiem zestarzeją, barwa kory zmienia się na ciemnobrunatną. Liście ma duże, do 6 cm długości, skórzaste, ciemnozielone o sinym odcieniu. Ich kształt jest odwrotniejajowaty, do jajowatookrągławego. Kwitnie na żółto, po przekwitnięciu wiąże duże – do 8 mm – owoce barwy purpurowoczerwonej, z woskowym nalotem.

Występowanie: rośnie w Azji Środkowej, w Pamiro–Ałtaju, a przede wszystkim w górach Karatau (niedaleko Samarkandy), w Iranie, Afganistanie i Zachodnich Chinach. Często spotyka się go w górach na znacznych wysokościach, od 1500 do 3200 metrów n.p.m.

Surowiec: owoce, liście i kora.

Zawartość: w owocach – kwasy organiczne, cukry, pektyny, gumy, prowitaminę A, witaminę C, E, wreszcie sole mineralne; w liściach i korze – alkaloidy, garbniki i sole mineralne.

Działanie i zastosowanie: Owoce, albo świeży sok owocowy, zalecane są w leczeniu zaziębienia, grypy, anginy, jako środki przeciwgorączkowe, a pomocniczo w reumatyzmie, jak również w niedokrwistości i dla poprawy trawienia. Wreszcie przejawiają one niebagatelne działanie lecznicze w chorobach serca i krążenia. Napary oraz odwary z liści i kory to specyfiki przynoszące ulgę w różnych dolegliwościach wątroby, także działające przeciwkrwotocznie (w przypadku krwawień z kobiecych narządów rodnych).

Berberis julianae – Berberys Juliany to niezbyt wysoki zimozielony krzew, dorastający do 1,5 metra wysokości. Liście ma ciemnozielone (w spodzie jaśniejsze), skórzaste, o ząbkowanych brzegach. Zarówno kwiaty jak i owoce zebrane są w pęczki. Te ostatnie na początku są niebieskie, a po całkowitym dojrzeniu prawie czarne.

Występowanie: Azja, również w nasadzeniach jako krzew ozdobny.

Surowiec: kora i liście.

Zawartość: alkaloidy, garbniki i sole mineralne.

Działanie i zastosowanie: Znaczenie lecznicze posiadają przede wszystkim liście, z których przygotowuje się odwar (3–5 łyżek stołowych suchych liści zalewamy 3–5 litrami wody i gotujemy to pod przykryciem około 10 minut, potem przecedzamy i czysty płyn wlewamy do kąpieli, jeżeli mamy krostowatą skórę). Takie samo zastosowanie ma odwar sporządzony z kory.

Berberis karkaralinensis to krzew endemiczny dorastający maksymalnie do 1 metra wysokości. Gałązki ma koloru brunatnopurpurowego. Liście natomiast okrąławojajowate, ciemnozielone, kwiaty zaś żółte zebrane w kiście. Owoce wydaje nieduże, o jasnoczerwonej barwie.

Występowanie: W obwodzie Karagandy w Kazachstanie. A rośnie tylko na jednej górze – Karagandskiej i nigdzie więcej. Teraz spotyka się go w nasadzeniach, jako unikalną roślinę.

Surowiec: liście i kora.

Zawartość: alkaloidy, garbniki i sole mineralne.

Działanie i zastosowanie: odwar z liści bądź kory (3 łyżki stołowe na 3 litry wody, gotować pod przykryciem około 10 minut) można stosować przy nasiadówkach, kiedy już bardzo bolą i wypadają żylaki odbytu.

Berberis koreana – „Berberys koreański” to wyprostowany krzew dorastający do 2 metrów wysokości. Na gałązkach znajdują się bardzo zmienne (jeśli chodzi o kształt) kolce. Jego podługowate liście o zaokrąglonych, piłkowanych brzegach, są duże, sztywne, skórzaste, dorastające do 7 cm długości. Kwitnie na żółto, a kwiaty zebrane są w zwisające grona. Po przekwitnięciu wiążą się owoce barwy jaskrawoczerwonej, długie na 6–9 mm.

Występowanie: Półwysep Koreański.

Surowiec: owoce.

Zawartość: kwasy organiczne, cukry, pektyny, gumy, prowitamina A, witaminy C, E, wreszcie sole mineralne.

Działanie i zastosowanie: Owoce są jadalne i można z nich robić soki, kompoty, konfiturę. Sok z berberysu koreańskiego zalecany jest przy grypie, jako środek przeciwgorączkowy, oraz specyfik przejawiający poważne działanie lecznicze w chorobach serca i krążenia.

Berberis lycium – Berberys kaszmirski to dość duży krzew, osiągający wysokość około 3 metrów. Młode gałązki mają barwę ciemnobrunatną. Gdy całkowicie zdrewnieją, nabierają odcieniu żółtawego bądź niebieskawo popielatego. Liście opisywanej rośliny są lancetowate, osiągające długość od 2 do 5 centymetrów. Wierzch blaszki liściowej jest szarozielony, spód natomiast także szarozielony, ale z sinawym odcieniem. I ten berberys kwitnie na żółto. Kwiaty ma duże, 10 centymetrów (a nawet i więcej) długie. Zebrane są one we wzniesione, proste kiście o długości do 7 centymetrów. Po przekwitnięciu wiążą się eliptyczne owoce osiągające długość do 12 centymetrów. Mają one czerwoną barwę z szaroniebieskim nalotem.

Występowanie: na sporym obszarze w Himalajach – od Kaszmiru do Nepalu, na zboczach gór, w wąwozach górskich, rozpadlinach, na wysokości od 1000 do ponad 2000 metrów n.p.m.

Surowiec: kora, liście.

Zawartość: alkaloidy, sole mineralne, nieco garbników, a także prowitaminę A i witaminę C.

Działanie i zastosowanie: Napary i odwary z liści i kory działają przeciwkrwotocznie w przypadku krwawień z kobiecych narządów rodnych (szczególnie zaleca się irygacje po porodzie).

Berberis morisonensis – Berberys Morrisona to krzew dorastający od 60 centymetrów do – maksymalnie – 2 metrów. Liście ma z kształtu okrągławe. Z wierzchu są one ciemnozielone, od spodu zaś jaśniejsze, z niebieskawym odcieniem.

Występowanie: stanowiska naturalne omawianego gatunku, to zachód Chin kontynentalnych oraz Tajwan. Rośnie w górach, a można go spotkać nawet na wysokości 4000 metrów n.p.m.

Surowiec: kora i liście.

Zawartość: alkaloidy, garbniki i sole mineralne.

Działanie i zastosowanie: Napary i odwary z liści i kory działają przeciwkrwotocznie w przypadku krwotoków z kobiecych narządów rodnych.

Berberis nummularia jest krzewem dorastającym do 4 metrów wysokości. Młode gałązki są pokryte nalotem i mają barwę czerwonawą lub szaro niebieskawą. Gałęzie już w pełni dojrzałe mają natomiast kolor jasno koralowy albo szary. Na tych samych gałęziach wyrastają kolce jasnopomarańczowe albo jasnożółte. Liście są skórzaste, odwrotniejajowate, o długości do 5 centymetrów. Ich wierzchołki są zaokrąglone. Ten berberys kwitnie na żółto, kwiaty zebrane są – od 15 do 30 sztuk – w kiście długie do 10 centymetrów. Najpierw owe kiście sterczą do góry, a gdy zaczynają przekwitać i zawiązywać owoce, zwisają w dół. Te ostatnie po dojrzeniu osiągają długość do 6 centymetrów, barwę zaś mają czerwono koralową, są bardzo jaskrawe, miękisz mają gorzkawy.

Występowanie: Kazachstan, Azja Środkowa, oraz Afganistan i północny Iran.. Spotyka się go na kamienistych pustyniach i w górach, gdzie rośnie do wysokości 1700 metrów n.p.m., głównie w lasach subalpejskich, ale także pośród skalnych osypisk. Co ciekawe, jego naturalne stanowisko stanowią również doliny rzek, gdzie rośnie na glinach i glebach aluwialnych. Jeśli natomiast rośnie na podgórzu albo w najniższych partiach gór, to spotyka się go wyłącznie na miejscach odkrytych, a nie pośród drzew, czy innej roślinności.

Surowiec: kora i liście.

Zawartość: alkaloidy, garbniki i sole mineralne.

Działanie i zastosowanie: Napary i odwary z liści i kory działają przeciwkrwotocznie w przypadku krwawień z kobiecych narządów rozrodczych.

Berberis orientalis – „Berberys wschodni” to azjatycka odmiana berberysu zwyczajnego. Różni się od tego ostatniego tylko tym, że barwa kwiatów jest złocista, a owoców czerwonobrunatna. Poza tym jest dokładnie taki sam jak berberys zwyczajny.

Występowanie: południowy Kaukaz.

Surowiec: owoce, liście, kora

Berberis sinensis vel Berberis iberica – „Berberys chiński” – „berberys kaukaski” to krzew dorastający do 2 metrów wysokości. Młode pędy mają barwę cynamonowoczerwoną, a gdy się zestarzeją brązową. Gałęzie pokrywają duże (do 5 cm długości) liście kształtu odwrotnie jajowatego do owalnego. Żółte kwiaty zebrane są w zwisające kiście. Po przekwitnięciu wiążą się z nich owoce okrągło eliptyczne w kolorze ciemnoczerwonym, a po całkowitym dojrzeniu zmienia się im odcień na lekko brunatny.

Występowanie: rośnie dziko w górach Kaukazu na wysokości od 700 do 2000 metrów.

Surowiec: owoce.

Zawartość: kwasy organiczne, cukry, pektyny, gumy, prowitamina A, witaminy C i E, wreszcie sole mineralne

Działanie i zastosowanie: sok z owoców berberysu chińskiego zaleca się w leczeniu grypy, anginy, jako środek przeciwgorączkowy, a pomocniczo w reumatyzmie, jak również przy niedokrwistości i dla poprawienia trawienia. Wreszcie przejawia on niebagatelne działanie lecznicze w chorobach serca i krążenia.

Prócz tego owoce berberysu chińskiego mają zastosowanie kulinarne. Można z nich produkować soki, kompoty, a także konfiturę i cykatę.

Berberis soulieana – Berberys Souli to krzew o lancetowatych, zaostrzonych, osiągających długość 10 cm. Kwiaty mają żółtą barwę i zebrane są w gęstych, krótkich gronach. Owoce są duże o kolorze bardzo ciekawym, mianowicie sinoczarnym z woskowatym nalotem.

Występowanie: Środkowe Chiny.

Surowiec: kora i liście.

Zawartość: alkaloidy, garbniki i sole mineralne.

Działanie i zastosowanie: Napary i odwary z liści i kory działają przeciwkrwotocznie w przypadku krwotoków z kobiecych narządów rodnych.

Berberis sphaerocapa to krzew dorastający do 2,5 metra wysokości. Gałęzie porastają okazałe liście – długie na 7–8 cm, a szerokie na 4 cm. Kwiaty mają od 7 do 10 mm długości, mają barwę od żółtej do oranżowożółtej, a zebrane są w zwisające kwiatostany długie do 20 cm. Po przekwitnięciu roślina wydaje owoce owalnokuliste, dość duże, bo długości 12 mm. Początkowo owoce mają barwę czerwoną z woskowym nalotem, zaś po całkowitym dojrzeniu zmienią kolor na fioletowo czarny. W każdej jagodzie znajduje się 2–3 nasiona. Owoce opisywanego berberysu są bardzo soczyste. W rejonie jego występowania wykorzystuje się go jako roślinę leczniczą.

Występowanie: zajmuje ogromny obszar – od Kazachstanu, a ż po Ałtaj. Poza tym występuje również w Ałtaju mongolskim, oraz na terenie zachodnich Chin. Jego stanowiska naturalne stanowią przede wszystkim subalpejskie stoki górskie, ale także suche obszary stepu. W górach spotkać go można na wysokości od 1500 do 3000 m. n.p.m., najczęściej występuje w zespołach z innymi krzewami, które mają podobne wymagania.

Surowiec: owoce.

Zawartość: kwasy organiczne, pektyny, prowitamina A, witaminy C i E oraz sole mineralne.

Działanie i zastosowanie: Sok wyciśnięty z owoców stosuje się w leczeniu grypy i anginy. Jest to także środek przeciwgorączkowy, przeciwreumatyczny, poprawiający trawienie, skutkujący w niedokrwistości. Wreszcie przejawia niebagatelne działanie lecznicze w chorobach serca i krążenia. Owoce wykorzystuje się też w kuchni: przyrządza się z nich sok, używa do marynat i jako dodatku do mięs.

Berberis thunbergii – Berberys Thunberga to niski (ale za to rozłożysty), dorastający do 1 metra wysokości, krzew, o gałęziach wygiętych ku ziemi. Pędy mają barwę czerwonawą do czerwonobrązowej. Liście ma malutkie, z kształtu łopatkowate. Kwiaty zebrane po 3–6 w pęczki mają kolor czerwonawy. Owoce także niewielkie, eliptyczne, jaskrawoczerwone. Krzewy opisywanej rośliny przepięknie wyglądają na jesieni, kiedy liście przebarwiają się na kolor żywoczerwony, żółty, albo oranżowy.

Występowanie: Wyspy Japońskie; w innych rejonach świata, wyłącznie w nasadzeniach.

Surowiec: owoce, liście, kora

Berberis turcomanica – „Berberys turkmeński” to niewysoki krzew. Kwitnie na żółto, a owoce – z kształtu odwrotniejajowate – mają barwę purpurowoczerwone z woskowym nalotem. Istnieje też forma berberysu turkmeńskiego o owocach barwy czarnej.

Występowanie: pochodzi z Turkmenii, ale także spotkać go można w Iranie i Armenii.

Surowiec: liście i kora.

Zawartość: alkaloidy, garbniki i sole mineralne.

Berberis verrucosa – Berberys brodawkowaty to niewielki zimozielony krzew o małych listkach, kwiatach i owocach, bardzo przypominający Berberis thunbergii. Jak u wszystkich berberysów owoce ma zwisające, tyle że nie w kiściach, lecz po 1–2. Pędy okryte są maleńkimi brodawkami. Liście od góry mają barwę zieloną, a od spodu niebieskawą. Cechą charakterystyczną tej rośliny jest to, rośnie niezwykle wolno, a pędy wyginają się ku ziemi.

Występowanie: Azja.

Zawartość: alkaloidy – berberydyna, chelidotoksyna oraz sole mineralne.

Surowiec: całkowicie dojrzałe liście i kora pozyskana z dwuletnich gałązek.

Działanie i zastosowanie: z kory lub liści przygotowuje się wywar (1 łyżka stołowa rozdrobnionego suszy na 2 szklanki wody, gotować pod przykryciem do 5 minut, wystudzić, tak by nie parzyło i jeśli jest taka potrzeba, używać). Wspomniany wywar stosuje się przede wszystkim do nasiadówek przy wypadających i bolesnych żylakach odbytu. Wywar można dolewać do kąpieli, pomaga to jeśli człowiek jest wyczerpany fizycznie i psychicznie.

Berberis wilsoniae – Berberys Wilsona to krzew o liściach niewielkich, lancetowatych do owalnolancetowatych, opadających na zimę. Kwitnie na żółto, a wiążące się owoce mają barwę koralowoczerwoną. Liście i kwiaty skupione są w gęste pęczki.

Występowanie: Chiny.

Surowiec: owoce, liście, kora

Porady zamieszone w tym leksykonie nie mają na celu zastąpienia medycznych porad lekarza. Skonsultuj się więc z nim, zanim zastosujesz propozycje tu przedstawione. Autor nie ponosi odpowiedzialności za szkody, straty lub choroby spowodowane leczeniem się na własną rękę.

Powrót do zakładek:
B

Wielki leksykon roślin leczniczych

poniedziałek, 10 września 2018

Berberis – Berberys