Dni Mahdiego. Rzeczy ostateczne człowieka i świata. Eschatologia Islamu. (3)

Rozdział II - Denominacje religijne mające korzenie w islamie

Ruchy nieortodoksyjne

Podobnie jak wszystkie inne religie, islam też nie jest wyjątkiem, bowiem i w jego łonie doszło do rozłamów powodowanych czy to względami doktrynalnymi, społecznymi czy jakimiś innymi.

Jak wiemy, duch ludzki jest niespokojny, i wiele osób nie zadowala się tym, co zostało im przekazane, ale czując niedosyt, czy też nie do końca zgadzając się z zasadami lub wierzeniami, w jakich zostali wychowani, rozpoczyna poszukiwania religijne na własną rękę.

Oczywiście bywają także inne powody odejścia od tego, co zostało im przekazane, często dość prozaiczne - chęć zdobycia wysokiej pozycji społecznej, chęć przewodzenia innym, chęć zysku... Słowem - osobiste ambicje. Jak łatwo się domyślić takie niespokojne (czy wyrachowane) duchy mogą znaleźć zwolenników. Jeżeli będą tylko wystarczająco przekonujący, a to co oferują będzie dostatecznie atrakcyjne, ze znalezieniem uczniów i naśladowców nie będzie większego problemu. Tym bardziej, że osoby, które udają się na poszukiwania Bóstwa na własną rękę, w oderwaniu od tradycji i autorytetów, miewają na ogół silną osobowość.

Pierwsze próby wykoślawienia islamu podejmowano już w średniowieczu. Oto np. niektórzy z muzułmanów pod wpływem pogańskiej filozofii greckiej, neoplatonizmu, zaczęli rozumieć islam w sposób ezoteryczny. Dowodzili, że wszystko cokolwiek istnieje, jest emanacją Allaha, że niebo, piekło, aniołowie, to nic innego, jak tylko alegorie, pozwalające wierzyć prostaczkom, podczas, gdy dla oświeconych nie są one potrzebne. Na bazie tych wierzeń interpretowano nakazy Koranu zgodnie z własnymi przekonaniami, oddalając się od prawowierności.

Shams-e-Tabriizi (1500) (Wikimedia Commons)

Jedną z sekt powstałych we wczesnym okresie są np. ismaelici wywodzący się z szyizmu, którzy wierzą, że siódmym i ostatnim legalnym imamem pochodzącym w prostej linii od Muhammada jest najstarszy syn szóstego imama Dża'fara Sadiq’a, Ismail. W rzeczywistości Dża'far Sadiq’a odsunął Ismaela od imamatu, wyznaczając zamiast niego swym następcą jego brata Musę Kazima. Powodem tego był fakt, iż Ismael okazał się rozpustnikiem i alkoholikiem. Oczywiście dla zwolenników Ismaela nie stanowiło to żadnej przeszkody. Głosili oni: skoro Ismael jest prawowitym imamem, to nie może błądzić. Dlatego też ani picie wina, ani rozpusta nie mogą być dlań grzechem. Po niechlubnej śmierci Ismaela, jego zwolennicy poczęli głosić, że tak naprawdę to on żyje i kiedyś powróci1 W końcu ismaelizm przybrał postać religii synkretycznej, w której było po trosze zaczerpnięte z islamu, neoplatonizmu, chrześcijańskiej i żydowskiej gnozy, a nawet z buddyzmu. Ismaelizm ostatecznie rozpadł się na wiele ugrupowań. Dziś nie ma on większego znaczenia i nie stanowi zagrożenia dla jedności islamu.

Niemniej ciekawą sektą, czy może stowarzyszeniem religijno-militarnym była stworzona przez żyjącego w XI w. Hasana Sabbaha, bardziej znanego jako Starzec z Gór, owiana licznymi legendami organizacja nosząca nazwę asasynów. Sekta ta znana z terroru (słowo assasin trafiło m.in. do języka francuskiego i oznacza mordercę), sprawowała kontrolę nad znacznym obszarem Bliskiego Wschodu. Podobno z niej wywodzą się powstali w XI wieku Druzowie, którzy ubóstwili kalifa Al -Hakima.

Wspomnieć można jeszcze o skrajnej, synkretycznej sekcie nusajrytów, którzy ubóstwili kalifa Alego. Oczywiście nie są to wszystkie sekty, jakie mają swoje korzenie w islamie, jest ich bowiem oczywiście więcej. Do najpoważniejszych jednak jakie działają we współczesnym świecie zaliczyć należy Ahmadija2 oraz Bahaizm, i o nich chcę teraz opowiedzieć.

Ahmadija

Sami członkowie wspólnoty Ahmadija wyodrębnieni z muzułmańskiej społeczności indyjskiej podkreślają wyjątkową czystość swojej wiary, odartej z wszelkich ozdóbek i naleciałości, które według nich wypaczyły i zniekształciły islam. Ahmadija twierdzi, iż opiera się wyłącznie na Koranie. Jednym słowem tak przywódcy, jak i szeregowi wyznawcy uważają, że wrócili do korzeni.

Wspólnotę Ahmadija założył Mirza Ghulam Ahmad z Kadijan (Qadian) (ur. ok. 1835 roku w Kadijan), który w XIX wieku (prawdopodobnie w roku 1876) doznał objawienia, podczas którego Allah miał mu oznajmić, iż powołuje go na swego proroka3, oraz oznajmiając, że zbliża się czas odrodzenia Islamu, a odnowicielem religii muzułmańskiej ma zostać właśnie on sam. Warunki jakie Allah postawił Ghulamowi Ahmadowi były bardzo konkretne - będzie jak najwierniej przestrzegał Koranu, oraz nie ustanowi żadnego nowego prawa.4

Imam Ahmad nie posiadał formalnego wykształcenia lecz gruntownie studiował Koran i pisma innych religii zdobywając wiedzę o odwiecznych prawdach. Mimo, iż pochodził z zapadłego zakątka świata (Pendżab w Indiach), bezkrytycznie uwierzył objawieniu i w roku 1889 ogłosił się reformatorem islamu oraz Mahdim. Natomiast w marcu 1890 roku formalnie utworzył w łonie islamu wspólnotę Ahmadija, zakładając ją w miejscowości Kadijan. Przez całe życie jak najwierniej naśladował Proroka Mahometa5

Na początku swojej działalności zdecydowanie odrzucał zarówno prawdy religijne głoszone przez chrześcijaństwo, jak i przez hinduizm.

Zdaniem wyznawców Ahmadija różnice w wierzeniach pomiędzy nimi, a ortodoksyjnymi muzułmanami są niewielkie, to co je najbardziej różni, to zapatrywanie się na kwestię pojawienia się Mahdiego, oraz pogląd na świętą wojnę (dżihad). Według Ahmadija dżihad ma być procesem pokojowego, a nie siłowego podporządkowania świata ideom islamu.

W roku 1904 Mirza Ghulam Ahmad ogłosił się oczekiwanym przez świat Mesjaszem i oznajmił, iż jest on wcieleniem Pana Kryszny, Mesjaszem Żydowskim, Jezusem chrześcijańskim i Mahdim muzułmanów.6

Dość zawikłana jest też kwestia tego, za kogo uważał się - po objawieniu mu się Allaha - Mirza Ghulam Ahmad. Otóż ogłosił on, że chociaż Mahomet nazwany został „ostatnim z proroków”, nie oznacza to bynajmniej, iż po nim Bóg nikogo już na ten urząd nie powoła. Według Mirzy Ghulama Ahmada on również został powołany jako prorok, tyle że Allah nie przekazał przez niego żadnych nowych praw, a uczynił go wyłącznie odnowicielem Islamu.7

Oznajmienie tych rewelacji i upieranie się przy nich spowodowało, iż wszyscy muzułmanie (zarówno sunnici, jak i szyici) uznali Ahmadija za społeczność niemuzułmańską8, i tak też jest ona dziś traktowana w krajach tradycyjnie muzułmańskich.

Po śmierci (w roku 1908) założyciela Ahmadija ustanowiono urząd kalifa zmarłego proroka, a pierwszym który objął ten urząd był Nur ud-Din.

Jako coś bardzo istotne poniżej zacytuje „Warunki wiary ogłoszone przez Ghulama Ahmada Mirzę w dniu 4 marca 1889 roku. Te warunki wiary stanowią niejako „Dekalog” Ahmadija:

„1. Do dnia śmierci czcić będziesz tylko Boga jedynego.

2. Będziesz unikał wszelkiego zła: fałszu, przekraczania boskich przykazań, okrucieństwa w stosunku do jakiegokolwiek stworzenia boskiego, buntu przeciw władzy państwowej (...) Nie pozwolisz porwać się namiętnościom.

3. Będziesz regularnie, pięciokrotnie w ciągu dnia odmawiał modlitwy, oraz starał się odmawiać nocne modlitwy (...). Będziesz prosił o błogosławieństwo Boże dla Świętego Proroka, wybaczenie grzechów i będziesz szukał Jego opieki. Pomny zaś licznych łask Boskich doznanych, chwalił będziesz i gloryfikował imię Boże we wszelkich okolicznościach.

4. W żaden sposób nie będziesz szkodził ludzkości a muzułmanom w szczególności, ani ręka ani językiem, ani innymi sposobami.

5. W każdych warunkach pozostaniesz wierny Bogu, czy w szczęściu czy w zmartwieniu, w potrzebie czy dobrobycie i poddasz się woli Bożej we wszystkich przypadkach i będziesz przygotowany cierpieć każdą niedolę i upokorzenie na Jego ścieżce i że w żadnej próbie nie odwrócisz od Niego twarzy, ale zacieśnisz tylko więzy z nim.

6. Nie będziesz folgował swym pragnieniom zmysłowym, poddasz się wskazaniom Koranu i przyjmiesz słowa i czyny św. Proroka za wzór swego życia.

7. Całkowicie pozbędziesz się pychy, zarozumiałości i prowadzić będziesz życie w posłuszeństwie, pokorze i łagodności,

8. Będziesz uważał dobro swej religii, jej chwałę za droższe od wszystkich innych ziemskich spraw, tj. własności, honoru, z którym jesteś związany, dzieci i wszystkiego co jest ci drogie..

9. Będziesz współczuł wszelkiemu stworzeniu Boskiemu ze względu na Niego samego. Będziesz ile tylko to jest możliwe w twej mocy wykorzystywał dane ci od Boga zdolności i łaski dla dobra całej ludzkości.

10. Pozostaniesz wierny obietnicy jaką złożyłeś na całe życie Bogu. Więź, która łączy cię z Panem, a który położył swą dłoń na twej dłoni większa będzie od wszystkich ziemskich związków.”9

Należy jeszcze wspomnieć, że po śmierci Ghulama Ahmada Mirzy Ruch Ahmadija przyjął dwa kierunki, czy może raczej rozgałęzienia (Rabwah i Lahor) różniące się między sobą - najogólniej mówiąc - podejściem do kwestii kalifatu. Te rozważania wykraczają jednak poza zakres tej pracy, więc nie będziemy się nimi zajmować, natomiast szerzej zostaną omówione w Aneksach III i IV.10

Jako ciekawostkę podam, iż Ahmadija głoszą, iż Jezus Chrystus nie poniósł śmierci na krzyżu, lecz przeżywszy tę okrutna mękę zbiegł do Kaszmiru, gdzie żył jeszcze długie lata (podobno zmarł osiągnąwszy sędziwy wiek stu dwu lat), i gdzie11 rzekomo ma znajdować się jego grób.

Obraz Ahmadija nie byłby pełny, gdyby nie zaprezentować oficjalnych poglądów na temat tego ugrupowania, jakie głoszą prawowierni muzułmanie. A są one takie:

Założyciel Ahmadija, Mirza Ghulam Ahmad Qadiani, działał zgodnie z wolą Anglików władających w XIX wieku Indiami. Anglicy zdawali sobie sprawę z faktu, że łatwiej im będzie przełamać opór miejscowej ludności muzułmańskiej, pamiętającej o tym, iż przez tysiąc lat właśnie muzułmanie rządzili tym subkontynentem, jeśli doprowadzą do podziałów w łonie indyjskiego islamu, to łatwiej uda im się podporządkować całe społeczeństwo. Powstały wtedy ruch Ahmadija był tym, czego oczekiwali Brytyjczycy.12

Mirza Gulam Ahmad występował początkowo, w roku 1880, jako pisarz muzułmański, stopniowo zaczął głosić coraz większe rewelacje. I tak 1891 ogłosił się Mahdim i Mesjaszem, w 1901 Prorokiem Allaha, a wreszcie awatarem pogańskiego bożka Kriszny. W 1907 roku, Mirza Ghulam Ahmed wezwał do pojedynku modlitewnego swego największego adwersarza spośród ortodoksyjnych muzułmanów, Molvi Sanaullaha Amratsariego, prosząc Boga, by uśmiercił przy pomocy cholery tego z modlących się, którego nie popiera, zaś tego którego popiera nagrodził długim życiem. Muzułmanie z satysfakcją podkreślają, że to właśnie założyciel Ahmadija w ciągu roku zmarł na cholerę, a prawdziwy muzułmanin żył jeszcze przez czterdzieści lat. Jako wyraz szczególnej ironii losu podaje się fakt, że zwłoki Mirzy Ghulama Ahmada z Lahor do Qadianu przewożono pociągiem, czyli tą machiną, która ogłosił on w swych pismach jako środek transportu antychrysta13.

Jak pisano wcześniej, sami członkowie Ahmadija podają się za muzułmanów, jednakże muzułmanie dowodzą, że są oni synkretyczną sektą religijną niewiele mającą wspólnego z islamem, a nawet stawiającą sobie za cel zniekształcenie nauk islamu i zniszczenie go przez to. Jako jeden z dowodów na to podaje się, że do dziś pisma Mirzy Ghulama Ahmeda nie zostały przetłumaczone na inne języki i trzymane są w ukryciu. Inne z dowodów to podawanie się przez założyciela Ahmadija za Proroka Allaha, mimo iż Koran wyraźnie mówi, iż Muhammad był ostatnim z Proroków, i po nim nie będzie już żadnego. Niekonsekwencja w tym co głosił Mirza Ghulam Ahmad jest ogromna. Z jednej strony bowiem twierdził, iż z wysłańców Allaha pierwszym był Prorok Adam, ostatnim zaś Prorok Muhammad, z drugiej zaś dowodził, iż religia która by nie uznawała możliwości zaistnienia proroctwa po śmierci Mahometa jest religią szatańską, co może prowadzić do jednego tylko wniosku – islam jest religią szatańską. Konsekwentnie – tak sam założyciel Ahmadija, jak i jego następcy, głoszą, iż wszyscy inni muzułmanie, nie uznający Mirzy Ghulama Ahmada za Mahdiego, są niewiernymi!14

Inne poważne różnice doktrynalne Ahmadija to te, że ich założyciel był jakoby powtórnym objawianiem się (awatarem) Proroka Muhammada, że jego pisma są równe Torze, Ewangelii i Koranowi, że Hadisy nie mają żadnego znaczenia, a obowiązuje interpretacja Koranu dokonana przez Mirzę Ghulama Ahmada, że Prorok Jezus po ukrzyżowania żywy został zdjęty z krzyża, potajemnie uciekł do Indii (do Kaszmiru), gdzie żył jeszcze wiele lat, tam zmarł, został pochowany i nigdy już nie wróci na ziemię, że obiecanym Mesjaszem jest nie Prorok Jezus, lecz Mirza Ghulem Ahmad, że dżihad (święta wojna) przeciw Brytyjczykom w Indiach jest zakazany, że każdy członek Ahmadija winny jest posłuszeństwo rządom brytyjskim, że żony Mirzy nazywane są Matkami Wiernych (tak samo jak żony Proroka Muhammada), że zamiast odbywać hadż do Mekki, należy pielgrzymować do Qadian w Indiach i Rabwah w Pakistanie, że Mirza był lepszy od wszystkich Proroków Allaha, że sława objawiona w Koranie Muhhamadowi tak naprawdę należna jest Mirzy Ghulemowi Ahmadowi, że meczet Mirzy w Quadianie jest faktycznie świętym meczetem Masdzid Al-Aqsa (czyli tym, który znajduje się w Jerozolimie).15

Ogłoszenie się przez Mirzę Ghulema Ahmada Mahdim i Mesjaszem jest sprzeczne z muzułmańską eschatologią, godzi w Objawienie, i wprowadza zamęt w umysłach. Jasna i klarowna muzułmańska nauka o rzeczach ostatecznych człowieka i świata w świetle nauk Ahmadija staje się niejasna i zawikłana, odrzucanie natomiast takich prawd wiary jak na przykład tej, że Prorok Jezus objawi się światu w Dniu Ostatnim jest zwykłym bluźnierstwem.

W 1974 roku Światowa Liga Muzułmańskich Uczonych oficjalnie ogłosiła, że członkowie Ahmadija są niewiernymi znajdującymi się poza wspólnotą islamską.

Babizm i Bahaizm

Babizm to wspólnota religijna, która wyrosła na gruncie szyizmu, w XIX wieku, na terenie Persji. Jej twórcą jest Sajjid Ali Muhhamad Szirazi, tytułujący się Hazrat-e Bab (Jego Wysokość Bab) (ur. w 1819 r.), który w roku 1844 ogłosił się „bramą” - arab. bāb - wiodącą do Mahdiego, a w końcu samym Mahdim. W roku 1848, popadłszy w konflikt z muzułmańskim otoczeniem, wyodrębnił swój ruch religijny z islamu.

W swym wystąpieniu w Persji Bab, ogłosił się dwunastym, zaginionym imamem, tym samym, który miał się objawić w czasach ostatecznych. Bab ogłosił także iż Dzień Ostatni jest już blisko, a ludzkość stoi u progu nowej ery. Bab został stracony w roku 1850. Dziś jego wyznawcy stanowią nieliczną, nie mającą żadnego znaczenia grupkę16.

Ale z babizmu wzięła początek nowa, prężnie się rozwijająca, i licząca dziś około 5.000.000 wyznawców, religia posiadająca uniwersalistyczne zabarwienie - bahaizm. Jej twórcą był także Pers, Mirza Husajn Ali (ur. w roku 1817), brat Mirzy Jahija Sobh-e Azazala następcy straconego twórcy babizmu, Sajjida Alego Muhammada Sziraziego17.

Mirza Husajn Ali przybrał tytuł Bahá’u’lláh, co znaczy „Chwała Boża”18 i ogłosił się jednym z bożych wysłanników - ostatnim przewidzianych na obecną dobę, nie twierdząc, że po nim nie przyjdą jeszcze inni. Naczelnym zadaniem, jakie prorok postawił przed swymi wyznawcami jest ustanowienie jedności religii, co ma doprowadzić do ogólnoświatowego pokoju, zgody i harmonii między narodami. Bahaici idąc za naukami swego duchowego mistrza głoszą zatem: jedność Boga, jedność religii i jedność ludzkości. Bahá’u’lláh za swych poprzedników uznał Abrahama, Krysznę, Mojżesza, Zaratusztrę, Buddę, Jezusa, Mahometa i Bába, którzy jakoby głosili tę samą wiarę.19

Aby uwiarygodnić swą misję, Bahá'u'lláh oświadczył, iż został zapowiedziany przez Bába, jako ten, który ma za zadanie dokonać zjednoczenia ludzkości, a także ten, który wreszcie wypełni obietnice boże zawarte we wszystkich wcześniejszych religiach. Bahá'u'lláh w głoszeniu swego posłania nie ograniczał się do obszaru islamskiego, ale kierował je do wszystkich ludzi na całej ziemi, i już za jego życia ruch nabrał charakteru ogólnoświatowego.20

Po śmierci proroka kontynuatorem dzieła został syn - Abdu'l-Bahá (Służebnik Bahá), a po nim z kolei zwierzchnictwo nad Wspólnotą Bahá'i objął Shoghi Effendi. Aktualnie bahaitami zarządza ciało kolegialne - sprawuje Powszechny Dom Sprawiedliwości (Universal House of Justice), którego siedziba znajduje się w Hajfie, w Izraelu.

Sami bahaici na pytanie: „Czym jest wiara Bahai?” odpowiadają:

„Bahá'u'lláh naucza, że Bóg jest Jeden, że istnieje tylko jedna religia i że zjednoczenie świata - religijne, społeczne, administracyjne i ekonomiczne - stanowi wolę Boga dla ludzkości w dzisiejszych czasach. Nauka zwyciężyła fizyczne bariery, tak więc przygotowana została droga na trudniejsze zadanie usunięcia emocjonalnych i duchowych barier dzielących ludzkość. Te bariery to ludzkie uprzedzenia w stosunki do rasy, religii, narodu i klasy. Wszystkie z nich muszą być usunięte, jeśli światowa jedność ma się stać realna. Niektóre z innych warunków osiągnięcia jedności to: samodzielne poszukiwanie prawdy, harmonia religii i nauki, światowy język pomocniczy, jednakowy status mężczyzn i kobiet, zapewnienie edukacji wszystkim dzieciom na świecie oraz pewne generalne prawa w ekonomii oparte na bazie duchowej. Końcowy cel - światowa wspólnota - zostanie osiągnięty, kiedy nauki te zostaną wprowadzone w życie.”21

_____________________________________

1 por.: K. Sidor, Tamże, s. 243 - 245

2 albo Ahmedija

3 ogłoszenie się prorokiem było niezgodnie z objawieniem zawartym w Koranie, według którego to Mahomet był ostatnim z proroków, „pieczęcią Proroków” a po nim aż do końca świata nie objawi się już żaden prorok. To iż Mirza Ghulam Ahmad nie był prorokiem takim jak Abraham, Jezus czy Mahomet, może świadczyć fakt, iż Allah nie przekazał mu żadnych nowych praw.

4 por.: H. Waldenfels, Leksykon religii, Warszawa 1997, s. 5

5 Ahmadija w Islamie, [w:] AL-ISLAM, nr 105, wrzesień 1987 (1408 h.), s. 2-4

6 wg.: Leksykon religii..., s. 5

7 wg: Tamże

8 oficjalnie i ostatecznie nastąpiło to w roku 1974, chociaż od samego początku powstania ruchu Ahmadija dochodziło do spięć pomiędzy nim, a ortodoksyjnymi muzułmanami.

9 Warunki wiary, [w:] „AL.-ISLAM, nr 20, grudzień 1979 (1400 h.), s. 3-4

10 Instytucja kalifatu. Podstawy doktryny, [w:] „AL-ISLAM”, nr 59, kwiecień 1983 (1403 h.), s. 7 - 13

11 tj. w Śrinagarze.

12 wg: Prawdziwe oblicze Ahmedija, [w:] Internet – http://www.islam.px.pl (kwiecień 2000)

13 wg: Tamże

14 wg: Tamże

15 wg: Tamże

16 wg: Leksykon religii..., s. 21

17 wg: Leksykon religii.., s. 21, por. też: Z. Drozdowicz, Nowe religie orientalne, [w:] „Wiedza i Życie” nr 11/1997

18 Wiara Bahá’í - pytania i odpowiedzi, [w:] Internet - http://www.bahai.alpha.pl/faq/faq/html, maj 2000

19 por.: Sz. Bżeźnic, Przegląd nowych ruchów religijnych w Polsce - wybór, dodatek do polskiego tłumaczenia książki E. Barker, Nowe Ruchy Religijne, Kraków 2000

20 por.: Tamże

21 Wiara Bahá'i - pytania i odpowiedzi, [w:] Internet: http://www.bahai.alpha.pl/faq/faq/html - maj 2000