Hyssopus
– Hyzop
Hyssopus
officinalis – Hyzop lekarski to niewielki, bo na ogół
dorastający do 20–30 cm wysokości (chociaż trafiają się i
egzemplarze 60–70–centymetrowe) półkrzew. Liście ma
niewielkie, lancetowate lub równowąskolancetowate, wyrastające na
łodygach cienkich, wzniesionych ku górze. Kwiaty pojawiają się
zwykle w lipcu–sierpniu na ich szczycie, wyrastając z kątów
liści. Kwiaty są drobne, niedekoracyjne o barwie białej,
niebieskawej, różowej lub lila. Owocem hyzopu jest rozłupka.
Występowanie:
wywodzi się z regionu Śródziemnomorskiego.
Surowiec:
ziele.
Zawartość:
sporo olejku eterycznego (do 1%), z którego wyodrębnić można
m.in.: kamfen, pinen i cyneol, fitosterol, trójterpeny i flawonoidy.
Działanie
i zastosowanie: Roślina zyskała uznanie człowieka jeszcze w
starożytności, ciesząc się wówczas wielką sławą. Stanowiła
wtedy nie tylko doskonałą przyprawę kulinarną i lekarstwo, ale
była też wykorzystywana w sprawowaniu obrzędów kultowych wśród
ludów Azji Mniejszej. Dzisiaj znajduje zastosowanie przede wszystkim
w kuchni.
Napar
(1 łyżka stołowa suszu na 1 szklankę wrzątku, parzyć pod
przykryciem 15–20 minut), pity 2–3 razy dziennie po 1/2 szklanki
stosowany jest w leczeniu zaburzeń trawienia – wzdęć, nadmiernej
fermentacji jelitowej, nieżytów żołądka i jelit. Ponadto można
go również stosować jako dość dobry środek wykrztuśny i
odkażający (służący do leczenia stanów zapalnych błony
śluzowej jamy ustnej i dziąseł), oraz wzmacniający układ
oddechowy, pokarmowy i nerwowy..
Herbatka
z ziela hyzopu i liści szałwi połączonych ze sobą w równych
proporcjach to doskonały środek zmniejszający wydzielanie potu.
Medycyna
ludowa napar hyzopowy zaleca w nieżycie oskrzeli, kaszlu z
przeziębienia, zapaleniu płuc, wczesnym stadium gruźlicy i astmie.
Ponadto miał on – jak dawniej sądzono – przynosić ulgę w
katarze, działać przeciwgorączkowo, łagodzić bóle mięśniowe i
nerwobóle.
Do
płukania gardła w jego stanach zapalnych używano herbatki z ziela
z dodatkiem miodu i mocnego octu (po 1 łyżeczce obydwu na 1
szklankę naparu).
Znaczenie
przyprawowe:
W
kuchni najlepiej używać świeżych liści lub szczytów kwitnących
pędów (chociaż oczywiście można zastąpić je suszonymi). Mają
korzenny, lekko gorzki i ostry smak i zapach. Są doskonałym
dodatkiem do rozmaitych potraw. Uszlachetniają zupę ziemniaczaną,
grochową i fasolową, a także potrawy z soi. Dodaje się ich
również do sosów, gulaszu, potraw z wołowiny, dziczyzny i drobiu.
Posiekane i zmieszane w równych proporcjach z twarogiem i odrobiną
masła i soli, dają doskonałą pastę do smarowania kanapek.
Godne
zaznaczenia: świeże listki hyzopu dodawane do marynowanych grzybów
bardzo podnoszą ich walory smakowe.
Co
mówią stare księgi?
„Smak
hyzopowy gorzkawy, rozgrzewający, zapachu jest miłego. W kaszlach i
inszych płuc chorobach, z innej pochodzących przyczyny, użytym być
może, równie i jako i w kaszlach flegmistych, bez bólu piersi,
gorączki i febry. Pomaga także na krótki oddech, umacnia żołądek,
używając go najlepiej można, pijąc listeczki jak herbatę. Gdzie
zaś powyższe postrzegać się nie daje przypadłości, tam użycie
jego nie tylko nieskuteczne, lecz owszem szkodliwe być może. Do
płukania flegmistego gardła, gotowany z wodą, wiele służy,
rozrzedzając zgęszczoną zbyt flegmę. Może być użyty i do bólów
gardła zapalającej natury, lecz w takim razie, trzeba go dodatkiem
octu winnego, niezbyt jednak kwaskowato zaprawić.” (J.
Dziarkowski, dz. cyt., s. 89)
„Liście
i kwiat mają zapach mocno aromatyczny; używają się do zaprawy
potraw. W medycynie domowej, liście nalane jak herbata, rano, rano i
wieczór zażywane, skuteczne są w dolegliwości piersi; żołądek
też wzmacniają. W zapaleniu gardła toż nalanie z dodatkiem octu i
miodu do płukania służy.” (Józef Gerald-Wyżycki, dz. cyt., t.
II, s. 191).
Porady zamieszone w tym leksykonie nie mają na celu zastąpienia medycznych porad lekarza. Skonsultuj się więc z nim, zanim zastosujesz propozycje tu przedstawione. Autor nie ponosi odpowiedzialności za szkody, straty lub choroby spowodowane leczeniem się na własną rękę.
