Hypericum
– Dziurawiec
Hypericum
perforatum – Dziurawiec zwyczajny to bylina o sztywnych,
wzniesione, osiągające wysokość 30–50 cm, rzadziej 70–100 cm
pędach. Listki ma małe, miękkie, jajowate, o wyraźnie widocznych
przezroczystych drobnych kropkach na blaszce, co sprawia wrażenie,
jakby były one gęsto podziurawione – stąd nazwa gatunkowa
rośliny. Kwiaty niezbyt duże, żółte, zebrane są w szczytowe
baldachy, które bardzo ładnie się prezentują. Po przekwitnięciu
wiążą się z nich owoce typu torebki, z drobnymi nasionami we
wnętrzu.
Występowanie:
Europa, Azja, Afryka, gdzie najłatwiej spotkać go można na
przydrożach, suchych, słonecznych skłonach wzgórz, obrzeżach
lasów i zarośli.
Surowiec:
kwitnące ziele dziurawca.
Zawartość:
m.in. olejek eteryczny (o bardzo słabym, lecz miłym zapachu),
garbniki, flawonoid hypercyna, glikozydy, prowitamina A, witamina C,
fitosterole, saponiny.
Działanie
i zastosowanie: Z ziela dziurawca przygotowuje się różne postaci
leków: napar, odwar, nalewkę, olej. Napar i nalewka stosowana
wewnętrznie, są pomocne w bardzo wielu schorzeniach.
Zaleca
się je w chorobach wątroby i dróg żółciowych, stanach zapalnych
nerek i pęcherza moczowego, nadciśnieniu tętniczym, rozstrojach
żołądka i jelit, stanach zapalnych jamy ustnej i gardła,
schorzeniach przyzębia, bolesnym miesiączkowaniu, migrenowych
bólach głowy, robaczycy, wreszcie też na pobudzenie apetytu i jako
środka uspokajającego i przeciwdepresyjnego. Dalej – bywa jeszcze
pomocny w przypadku moczenia nocnego. Niektórzy przypisują mu także
pewne znaczenie w leczeniu nowotworów.
Zewnętrzne
okłady i przymoczki z naparu dziurawcowego, zasypki ze
sproszkowanego ziela i olej zalecane bywają na okłady na zropiałe
rany, wrzody, oparzenia i zmiany skórne, spowodowane infekcjami
bakteryjnymi oraz do płukania jamy ustnej w przypadku wydobywania
się z niej przykrego zapachu.
Odwar
(1 łyżkę stołową rozdrobnionego ziela zalać 1 szklanką wody,
gotować pod przykryciem 3–5 minut, odcedzić) jest środkiem
pomocniczym w anginie i należy nim płukać bolące gardło. Można
go też używać do irygacji w stanach zapalnych kobiecych narządów
płciowych.
Dobrym
lekiem na oparzenia i do smarowania hemoroidów, które poczynają
wypadać z odbytnicy, jest olej dziurawcowy.
A
oto przepis na jego sporządzenie. Równe wagowo części świeżych
kwiatów dziurawca i oliwy z oliwek (w ostateczności może być
jakikolwiek inny jadalny olej roślinny) mieszamy ze sobą w słoiku
typu twist–off, który potem szczelnie zamykamy zakrętką i
ustawiamy w widnym i ciepłym miejscu. Maceracja winna trwać około
2 tygodni. Po upływie tego czasu, gdy olej nabierze pięknego
czerwonego koloru, przecedzamy go i przelewamy do butelki, a
następnie przechowujemy w chłodnym miejscu.
Na
miejsca stłuczone i opuchnięte można robić okłady z roztartych
na miazgę liści i kwiatów połączonych pół na pół z wytrawnym
winem gronowym, albo (w ostateczności) 5% octem.
Napar
przygotowuje się z 1 łyżeczki suchego rozdrobnionego ziela, które
zalewa się 1 szklanką wrzącej wody i parzy pod przykryciem 15–15
minut; potem zaś przecedza i pije w razie potrzeby 2–3 razy
dziennie po 1 szklance.
Aby
otrzymać nalewkę, bierzemy 1 (wagowo) część świeżych kwiatów
i 4 części 40° wódki czystej. Składniki mieszamy ze sobą i
macerujemy w szczelnie zamkniętym słoiku przez 7–8 dni, potem
przecedzamy i mamy lek gotowy do użycia. W razie potrzeby
przyjmujemy po 25–30 kropli owej nalewki z wodą lub cukrem 2–3
razy dziennie.
Jak
z powyższego wynika, dziurawiec to nieomal panaceum. Ma on wszakże
jedną wadę i warto o tym pamiętać decydując się na kurację
nim. Otóż bowiem uczula nas na promienie słoneczne i gdy po
wypiciu herbatki czy wysmarowaniu się olejem zechcielibyśmy się
opalać, mogłoby się to skończyć porażeniem słonecznym, a w
najlepszym razie poparzeniem skóry.
Co
mówią stare księgi?
„Zaleca
[się go] na hipochondrię, maciczną chorobę (histerię – A.J.S.)
i melancholię. Suchoty z odpluwaniem prawdziwej ropy, a zatem z
niewątpliwemi płuc wrzodami, gotowanie z winem leczył wielokrotnie
Linneusz. (...) Bagliwiusz essencję z kwiatów z wódką robioną,
zalecał na rozpędzenie zgęstniałych cieczy (...) Zalecał ją
bardzo skutecznie na gojenie ran. (...)
Używanie
tej rośliny na choroby tu wzmiankowane, jest następujące: Weźmij
garść (...) na kwartę wody, zagotowawszy razy kilkanaście,
przecedź i dodawszy nieco miodu, pij (...) po ćwierć szklanki na
raz. Kwiatów także ususzonych użycie może być toż same, co i
ziela. Ktoby się zechciał trudzić przygotowaniem z nich, na to mu
się podaje sposoby następujące. Pierwszy: wziąwszy świeżych
kwiatków część jedną, masła, masła solonego, byle nie starego,
części trzy lub cztery gotować na wolnym bardzo ogniu przez dobre
pół godziny, przecedziwszy zachować w zimnem miejscu; na użycie w
czasie potrzeby, pół łyżeczki bez dodatku już soli rozpuścić w
pół kwarcie piwa letniego, i dać na raz wypić, powtarzając co
trzy lub cztery godziny, toż branie w kolkach, w krótkim tchnieniu,
zwłaszcza po natężeniu zbytecznym sił ze stłuczeniem upadaniem
przystąpionych.” (J. Dziarkowski, dz. cyt., s. 176–182)
„Odwar
z liści i pączków kwiatowych, używany jak herbata, ma
balsamiczne, łagodzące i wzmacniające własności w cierpieniach
chronicznych płuc, połączonych z odpływaniem ropiastej flegmy.
Okładania utartych liści i kwiatu z winem lub octem bardzo są
skuteczne na stłuczenia i przygniecenia członków. Sok wyciśniony
z tej rośliny (...) albo olejek z nasion wytłoczony podobneż mają
skutki, a nawet świeże rany pomyślnie goją. (...) Tęgi odwar
(ziela) w piwie lub w wodzie dzielnie też leczy (...) cierpienia
nawet z krwi pluciem i kolką połączone. Esencję kwiatów z wódką
zrobioną zaleca się takoż na rozpędzenie zgęstniałych cieczy,
aby tylko nie było przy tym zbytecznej febry. Taż esencja leczy
trudne do zagojenia rany. Kwiat suszony zachowuje wszystkie części
świeżego.” (Józef Gerald-Wyżycki, dz. cyt., t. II, s. 239–240)
Inne
gatunki:
Hypericum
ascyron – gatunek północnoamerykański – działanie i
zastosowanie zbliżone do dziurawca zwyczajnego.
Hypericum
aureum – gatunek północnoamerykański – działanie i
zastosowanie zbliżone do dziurawca zwyczajnego.
Hypericum
formosum – gatunek północnoamerykański – działanie i
zastosowanie zbliżone do dziurawca zwyczajnego.
Hypericum
hirsutum – Dziurawiec kosmaty – gatunek krajowy – jest
rośliną wieloletnią dorastającą do 1 metra wysokości. Liście
ma z kształtu jajowatopodługowate, owłosione, z takimi samymi
kropkami, jak u dziurawca zwyczajnego. Kwitnie na żółto, ale barwa
kwiatów jest raczej blada, a nie złocista. Owocem jest torebka.
Jest
to nasza rodzima roślina, którą spotyka się w lasach górskich
(ale także i na niżu, lecz na południu kraju). Działanie i
zastosowanie: takie samo jak dziurawca zwyczajnego.
Hypericum
humifusum – Dziurawiec rozesłany to nasza krajowa roślina,
którą zwykle spotyka się na glebach wilgotnych. Pędy ma
rozesłane, długie na 5–10 centymetrów. Liście z kształtu
jajowate z przeświecającymi kropkami, kwiaty bladożółte. Owocem
jest torebka. Działanie i zastosowanie: takie samo jak dziurawca
zwyczajnego.
Hypericum
maculatum – Dziurawiec czteroboczny jest byliną dorastającą
– średnio – do 50 centymetrów wysokości. Cechami
charakterystycznymi tej rośliny jest czerwone kłącze, oraz
czworokątna łodyga. Znajdujące się na roślinie liście z
kształtu są jajowate, albo eliptyczne, tym się różnią od liści
dziurawca zwyczajnego, że na blaszkach nie występują przezroczyste
drobne kropki. Kwitnie na żółto, na płatkach kwiatowych można
zaobserwować czarne kropki. Owocem jest torebka.
Jest
to pospolita roślina krajowa, którą można spotkać głównie na
łąkach i w lasach.
Biologicznie
aktywne substancje, działanie i zastosowanie lecznicze ma takie samo
jak dziurawiec zwyczajny.
Porady zamieszone w tym leksykonie nie mają na celu zastąpienia medycznych porad lekarza. Skonsultuj się więc z nim, zanim zastosujesz propozycje tu przedstawione. Autor nie ponosi odpowiedzialności za szkody, straty lub choroby spowodowane leczeniem się na własną rękę.
