Ocimum
– Bazylia
Ocimum
basilicum – Bazylia pospolita to roczna roślina osiągająca
wysokość do 70 cm. Liście ma podłużnie jajowate, ząbkowane lub
całobrzegie. Kwiaty wyrastają w nibyokółkach na szczytach pędów,
są one wargowe o barwach czerwonawej bądź żółtawej. Po
przekwitnięciu zawiązują się w owoce typu rozłupni. Całe ziele
bazylii wydziela bardzo miła, „korzenną” woń.
Występowanie:
Azja Południowa i basen Morza Śródziemnego; w Polsce wyłącznie w
uprawie.
Zarówno
liście, jak i całe ziele bazylii zawierają w swym składzie liczne
związki, które korzystnie oddziałują na organizm. Największe
znaczenie mają olejki eteryczne stanowiące o wartości przyprawowej
rośliny.
Surowiec:
liście, ziele.
Zawartość:
olejki eteryczne, a w nich – kamfora, linalol, chawikol, eugenol,
cyneol, garbniki, witamina P (czyli rutynę – do 150 mg%) ,
prowitamina A (do 9 mg%), flawonoidy, saponiny, sole mineralne
(miedź, cynk, żelazo kobalt i bardzo dużo manganu).
Działanie
i zastosowanie: ziele bazylii korzystnie wpływa na przebieg procesów
trawiennych, ułatwia i przyśpiesza przyswajanie przez organizm
składników pokarmowych, przeciwdziała wzdęciom, działa
rozkurczowo w obrębie przewodu pokarmowego, nieznacznie wzmaga
wydzielanie soków żołądkowych. Oprócz tego działa jeszcze
przeciwkaszlowo, słabo uspokajająco, wiatropędnie, moczopędnie i
bakteriobójczo.
Herbatka
z bazylii (1 łyżeczka suszu na 1 szklankę wrzątku, parzyć pod
przykryciem 15–20 minut) pita w razie potrzeby po 1/2 szklanki 3–4
dziennie, to doskonały środek korzystnie odziaływujący na
przebieg procesów trawiennych.
Zaleca
się ją w kuracjach (głównie u dzieci i osób starszych) lekkich
niedyspozycji żołądkowo – jelitowych, przy nudnościach,
uporczywych odbijaniach i wzdęciach.
Świeże
listni bazylii, a w przypadku ich braku suszone ziele, to wspaniała
przyprawa kulinarna, nadająca potrawom niepowtarzalny aromat. Winno
się ją stosować zawsze, co okaże się dla nas korzystne nie tylko
ze względu na poprawienie smaku i zapachu potraw, ale również dla
lepszego funkcjonowania organizmu.
Co
mówią stare księgi?
„Używamy
jej [bazylii] sprawiedliwie do kuchennych przypraw, przedkładam ją
nad drogie zamorskie korzenie; lecz tu onej opisywać nie będę,
gatunków zaś jej pominąć nie mogę, z których trzy wypiszę.
1–szy, Bazylia Goździkowa (...) 2–gi Anyżowa (...) 3–ci
Cytrynowa (...); te trzy mają liście wielkie, kędzierzawe... jeden
ich tylko zapach najwięcej od siebie odróżnia. Wszystkie te
gatunki, jako balsamiczno korzenne, pomimo użytku kuchennego
zdrowego i zapachu nader miłego, są arcyskutecznymi roślinami w
słabościach ludzkich. Ogólnie wszystkie przechowywać w pudełkach
radzę, aby cząstki ich wonne nie ulatywały. Mają szczególne
własności umacniania nerwów, rozgrzewania żołądka i jego
wzmacniania. Wybór wszakże między czynić potrzeba, tak np. gdzie
dyspozycje naturalne ciał są flegmiste, lub wodniste, goździkowej
używać można; gdzie zaś skłonności znajdują się do wiatrów,
tam anyżowej lub cytrynowej. Na osłabienie zatem nerwów, zwłaszcza
w nerwowych febrach w drżeniach rąk, gdzie żołądek jest
oziębiony, na pomnożenie jego ciepła naturalnego, dziwnych skutków
z tej rośliny gatunków spodziewać się słusznie należy. Wziąwszy
garść dobrą jednego z tych gatunków, któryby odpowiadał
potrzebie i przestrodze wyżej wzmiankowanej, nalać na nie wrzącej
wody większe pół kwarty, przykryć naczynie jak najlepiej, aż
woda zupełnie ostygnie, przecedziwszy, pić po łyżce jednej, lub
dwie, co trzy godziny. Można także z tych gatunków zwłaszcza
świeżych, z wódką bardzo skuteczne na też same choroby robić
essencje w ten sposób. Na garści dwie nalać wódki kwartę, moczyć
przez trzy dni i tyląż nocy, potem przecedziwszy brać kropli 50
lub 60 z wodą, na dobrą godzinę przed jedzeniem, a we cztery po
jedzeniu.” (J. Dziarkowski, dz. cyt., s. 41–42).
Inne
gatunki:
Ocimum
menthaefolium – Bazylia miętolistna to półkrzew, osiągający
40–90 cm wysokości. Pędy ma wzniesione, proste, a na nich
wyrastają podługowatojajowate liście. Kwiaty o barwie białej
przez białoróżową do różowej zebrane w nibyokółki wieńczą
szczyty gałązek. Po przekwitnięciu wydają owoce typu rozłupni.
Oprócz bazylii miętolistnej rodzaj obejmuje około 150 gatunków,
spośród których poważniejsze znaczenie użytkowe posiada tylko
kilka.
Występowanie:
Azja Południowo–Wschodnia, Afryka.
Surowiec:
liście i ziele.
Zawartość:
olejek eteryczny, z którego wyodrębnić można kamforę (do 70%),
eugenol i chawikol, ponadto także prowitaminę A, witaminę P,
flawonoidy, saponiny wreszcie sole mineralne (najwięcej miedzi,
cynku, kobaltu).
Działanie
i zastosowanie: bazylia miętolistna, podobnie jak i inne jej
krewniaczki, działa rozkurczowo w obrębie przewodu pokarmowego,
wzmaga wydzielanie soków żołądkowych, przeciwdziała wzdęciom.
Dalej – działa przeciwgorączkowo, rozgrzewająco, antyseptycznie.
Można ją stosować w zapaleniu zatok, grypie, anginie, reumatyzmie,
bólach brzucha i głowy. Oprócz tego działa również
przeciwkaszlowo, bakteriobójczo i bakteriostatycznie.
Postacią
leku jest napar ze świeżego albo suchego ziela albo liści. W razie
potrzeby sporządza się go z 1 łyżeczki suszu, który zalewamy 1
szklanką wrzątku i parzymy pod przykryciem przez około 15 minut.
Wspomniany napar pijemy zaś po 1/2 szklanki 2–3 razy dziennie.
Jako
roślina przyprawowa używana jest (tak świeża jak i suszona) do
aromatyzowania zup: kapuśniaku, pomidorowej, fasolowej, grochowej.
Można nią również aromatyzować ocet, a kto lubi dodawać w
umiarkowanych ilościach do kotletów mielonych, oraz tłustych
zawiesistych sosów.
Ocimum
sanctum, syn.: Ocimum tenuifolium – Bazylia poświęcona, prócz
działania i zastosowania identycznego jak bazylie miętolistna i
pospolita, wzmaga również popęd płciowy tak u mężczyzn, jak i
kobiet.
Ocimum
viride syn.: Ocimum gratissimum, Ocimum suave – Bazylia zielona.
Ponieważ jest podobna swym wyglądem do innych gatunków, nie widzę
potrzeby powtarzania tego co już wcześniej napisałem.
Występowanie:
tak jak poprzednio opisane gatunki bazylii również pochodzi ze
Starego Świata.
Surowiec:
liście oraz ziele.
Zawartość:
przede wszystkim olejek eteryczny, w którym jest najwięcej tymolu
(do 60–70%), flawonoidy, saponiny garbniki, prowitamina A, witamina
P i sole mineralne.
Działanie
i zastosowanie: przyprawowe i lecznicze. Bazylia zielona pomocniczo
stosowana jest w leczeniu trądu (lepry), jest środkiem
przeciwgorączkowym oraz insektycydem. Ma ona także zastosowanie
jako specyfik przeciwbiegunkowy, przeciwreumatyczny, skuteczny w
impotencji wtórnej, czerwonce i reumatyzmie.
Zastosowanie
przyprawowe: można nią zastępować pieprz czarny, a świeże
surowe liście spożywać jako sałatę.
Porady zamieszone w tym leksykonie nie mają na celu zastąpienia medycznych porad lekarza. Skonsultuj się więc z nim, zanim zastosujesz propozycje tu przedstawione. Autor nie ponosi odpowiedzialności za szkody, straty lub choroby spowodowane leczeniem się na własną rękę.
Powrót do zakładek:
