Valeriana
– Kozłek
Valeriana
officinalis – Kozłek lekarski popularnie zwany walerianą
jest byliną i nie zalicza się do roślin rzadkich. Roślina wydaje
masywną, wzniesioną i prostą łodygę, pustą w środku, a
dorastającą od 40 cm do 2 m wysokości. Kwiaty kozłka są drobne i
niepozorne, o barwach – białej, różowej lub lila. Zebrane są w
baldachy u szczytów pędów. Liście rośliny zaś, ułożone na
łodygach naprzeciwlegle, są dwojakie: dolne – ogonkowe i łodygowe
siedzące, nieparzystopierzaste. Owoce typu orzeszka również są
drobne i niepozorne. Organ trwały tworzy krótkie, nieduże kłącze,
od którego odchodzą długie korzenie wiązkowe. Zapach kłącza
jest bardzo charakterystyczny, niezbyt przyjemny dla człowieka, ale
za to uwielbiany przez kocury.
Występowanie:
występuje na terenie całego kraju. Poza Polską zasiedla całą
umiarkowaną strefę Europy i Azji, inne gatunki spotkać można w
Ameryce Północnej..
Surowiec:
kłącze.
Zawartość:
garbniki, żywice, gumy, cukry, gorycze, sole mineralne, kwasy
organiczne (w tym: walerianowy, mrówkowy, stearynowy), glikozyd
waleryd i waleropaty (waltrat, dwuhydrowaltrat, acewaltrat).
Działanie
i zastosowanie: Najważniejszymi lekami przygotowywanymi na bazie
kłączy kozłka lekarskiego są nalewka i intrakt. Nie będę
opisywał sposobu ich produkcji, ponieważ najmniejszych problemów
można je nabyć tak w aptekach, jak i sklepach zielarskich.
Specyfiki
owe działają przede wszystkim uspokajająco – przynoszą ulgę w
zaburzeniach pracy serca spowodowanych stanami nerwowymi, wreszcie
mają także słabe właściwości rozkurczowe. Przy przedawkowaniu
może nastąpić silny ból głowy, a często także mdłości.
Kozłek
zalecany jest w wyczerpaniu psychicznym, bezsenności, stanach
napięcia nerwowego, stanach lękowych, zaburzeniach rytmu serca i
pomocniczo w nerwicach wegetatywnych, histerii, migrenie,
niestrawności na tle nerwicowym i bolesnym miesiączkowaniu.
A
oprócz tego używa się go także pomocniczo w stanach skurczów
obwodowych naczyń krwionośnych, pęcherzyka żółciowego i
przewodów żółciowych, jak również i moczowodów.
W
domu najprościej przygotować napar z suchych, jak najdrobniej
rozkruszonych kłączy kozłka. W tym celu bierze się 1 łyżeczkę
do herbaty suszu, zalewa 1 szklanką wody i gotuje 10–15 minut pod
przykryciem. Po przecedzeniu pije się ów specyfik po 1/2 szklanki
2–3 razy dziennie.
Co
mówią stare księgi?
„Korzeń
tej rośliny bardzo jest używany w medycynie uczonej, nawet domowej,
posiada on własności ból uśmierzające, wzmacniające nerwy i
poty poruszające; dzielnem jest lekarstwem w konwulsyach i
sparaliżowaniu członków, w osłabieniu nerwów i epilepsji. Zapach
jej szczególnie kotom jest ulubiony. Korzenie kozłka rosnącego na
miejscach suchych nierównie są mocniejsze i skuteczniejsze.
Zbierają się wcześnie na wiosnę, jak tylko pierwsze listki się
ukażą.” (Józef Gerald-Wyżycki, dz. cyt., t. II, s. 9)
„Kozłek
działa uspokajająco i wzmacniająco na nerwy, uśmierza kurcze,
wypędza robaki.
Wewnętrznie
używa się wywaru z korzenia lub sproszkowanego korzenia, osłabieniu
nerwów, padaczce, histerii, śledziennictwo, kurczach żołądka i
osłabieniu serca, w gorączce. Zbyt wielkie dawki powodują nudności
i wymioty.” (Stanisław Breyer, dz. cyt., s. 139)
Inne
gatunki:
Valeriana
acutiloba – działanie i zastosowanie podobne kozłka
lekarskiego.
Valeriana
arizonica – działanie i zastosowanie podobne kozłka
lekarskiego.
Valeriana
edulis – działanie i zastosowanie podobne kozłka lekarskiego.
Valeriana
jatamansi – działanie i zastosowanie podobne kozłka
lekarskiego.
Valeriana
mexicana – działanie i zastosowanie podobne kozłka
lekarskiego.
Valeriana
nitida – działanie i zastosowanie podobne kozłka lekarskiego.
Valeriana
occidentalis – działanie i zastosowanie podobne kozłka
lekarskiego.
Valeriana
palustris – działanie i zastosowanie podobne kozłka
lekarskiego.
Valeriana
rossica – działanie i zastosowanie podobne kozłka
lekarskiego.
Valeriana
salina – działanie i zastosowanie podobne kozłka lekarskiego.
Valeriana
sitchensis – działanie i zastosowanie podobne kozłka
lekarskiego.
Valeriana
stolonifera – działanie i zastosowanie podobne kozłka
lekarskiego.
Porady zamieszone w tym leksykonie nie mają na celu zastąpienia medycznych porad lekarza. Skonsultuj się więc z nim, zanim zastosujesz propozycje tu przedstawione. Autor nie ponosi odpowiedzialności za szkody, straty lub choroby spowodowane leczeniem się na własną rękę.
Powrót do zakładek:
