Avena
– Owies
Avena
sativa – Owies zwyczajny należy do bardzo licznej rodziny
traw, w skład której wchodzą także wszystkie zboża, i te
„nasze”, krajowe: żyto, pszenica, jęczmień, proso kukurydza, i
uprawiane w dalekich krajach: ryż, czy sorgo. Trawą jest także...
bambus.
Zbożem
jest oczywiście również i owies, ongiś znacznie bardziej ceniony
niż dziś. Szkoda, że do tego doszło, bowiem owies ma wiele nader
cennych właściwości i jego obecność w naszej diecie byłaby
bardzo pożyteczna. Ale nim o znaczeniu owsa opowiem, winienem podać
wpierw nieco informacji botanicznych. Chociaż mogą się one wydawać
trochę nudnawe, to przecież warto się z nimi zapoznać,
pogłębiając przy okazji swoją wiedzę.
Owies
nie jest wybredny: dobrze udaje się nawet w surowym klimacie i na
najuboższych glebach. W Polsce największe jego uprawy znajdują się
w rejonach górskich.
Jak
wszystkie trawy, owies wytwarza źdźbło kolankowe, którego
wierzchołek wieńczy okazała wiecha kwiatów. Po przekwitnięciu
kwiaty zawiązują się w ziarniaki, zbierane i użytkowane przez
człowieka. Liście owsa są równowąskolancetowate, długie,
posiadają pochwę, którą obejmują źdźbło.
Występowanie:
Ojczyzną owsa jest Europa Środkowa i Wschodnia, skąd, po
udomowieniu, trafił w inne regiony, wszędzie tam, gdzie sprzyjają
mu warunki klimatyczne i glebowe.
Surowiec:
ziarniaki, słoma.
Zawartość:
m. in. związki alkaloidowe (delkozynę, likoktoninę), dużo skrobi,
nieco tłuszczu, białko, witaminy z grupy B, prowitaminę A i sole
mineralne (najwięcej krzemu, a ponadto żelazo, mangan, cynk, miedź
i kobalt).
Działanie
i zastosowanie: To iż ziarno owsa wykorzystywane jest do celów
spożywczych oraz jako doskonała pasza (przede wszystkim dla koni),
jest powszechnie wiadome. Nie wszyscy jednak wiedzą, iż roślina ta
ma również pewne znaczenie dietetyczne, lecznicze i kosmetyczne.
W
dawnych czasach medycyna ludowa bardzo owies ceniła, starając się
go wszechstronnie wykorzystać. I tak między innymi, wywar z ziarna
(całego lub zmiażdżonego) w proporcji 1/2 szklanki owsa na 2
szklanki wody (gotować około 5 minut) stosowano jako środek
skuteczny w nadciśnieniu tętniczym, przyjmując go doustnie dwa
razy dziennie po 1/2 szklanki.
Ten
sam odwar jako niezły specyfik napotny i słabo przeciwgorączkowy
zalecany bywał przy grypie, anginie, stanach zapalnych górnych dróg
oddechowych czy wreszcie w zwykłym przeziębieniu. Miał on jeszcze
i tę zaletę, iż łagodził pragnienie, a przy okazji działał
ogólnie wzmacniająco.
Wodne
wyciągi z ziarniaków owsa można stosować z dobrym skutkiem
również i przy innych dolegliwościach. Otóż specyfikiem leczącym
odmrożenia jest odwar sporządzony właśnie z 2–4 garści owsa
(całych ziaren razem z plewami, albo przynajmniej płatków
owsianych przeznaczonych do spożycia, nawiasem mówiąc nie ma to aż
tak wielkiego znaczenia), ugotowanego w miękkiej wodzie (gotować
pod przykryciem około 10–15 minut). W odwarze, ciepłym, ale nie
gorącym – codziennie, przez 15 minut, należy moczyć odmrożone
miejsca tak długo, aż przykre objawy ustąpią zupełnie.
Wywar
ze słomy (1/2 kilograma na 5 litrów wody, gotować pod przykryciem
przez około 15 minut) można stosować albo do robienia okładów na
miejsca obolałe (z różnych przyczyn, od stłuczeń i obrzęków
poczynając, a na nerwobólach kończąc), albo dodawać do kąpieli.
Ten sam odwar jest dość skutecznym środkiem przeciwreumatycznym i
kąpiel w nim jest zalecana osobom cierpiącym na tę niemiłą
dolegliwość.
Wreszcie
kąpiel w całym zielu (lub płatkach spożywczych), jako ogólnie
wzmacniająca i leciutko pobudzająca, wskazana jest dla tych, którzy
przeszli długą i ciężką chorobę oraz dla ludzi wyczerpanych
fizycznie.
Ciepłe,
uprażone (ale nie upalone!) ziarno owsa, stosowane w okładach można
używać do leczenia stanów zapalnych gardła. Tyle, że owe okłady
są skuteczne wyłącznie w początkowym okresie choroby.
Owies
posiada też pewne znaczenie jako lek stosowany wewnętrznie. Płatki
owsiane po ugotowaniu zaleca się rekonwalescentom oraz osobom
wyczerpanym fizycznie i psychicznie jako środek ogólnie
wzmacniający. Można ich też używać w dolegliwościach tarczycy
(w nadczynności) oraz przy nadciśnieniu tętniczym, a także w
niektórych, niezbyt nasilonych nerwicach, a pomocniczo w leczeniu
opryszczki wargowej, półpaśca i dolegliwości występujących u
kobiet w okresie przekwitania..
Porady zamieszone w tym leksykonie nie mają na celu zastąpienia medycznych porad lekarza. Skonsultuj się więc z nim, zanim zastosujesz propozycje tu przedstawione. Autor nie ponosi odpowiedzialności za szkody, straty lub choroby spowodowane leczeniem się na własną rękę.
