Chenopodium
– Komosa
Chenopodium
album – Komosa biała jest roczną rośliną osiągającą
wysokość 10–80 cm. Liście ma rombowe do lancetowatych, ząbkowane
lub całobrzegie. Kwiaty zielonej barwy zebrane w kłębiki tworzą
kłosowate lub wiechowate kwiatostany szczytowe oraz wyrastające z
kątów liści. Owocem jest miniaturowy orzeszek.
Występowanie:
Jest to pospolity chwast upraw okopowych, występujący na terenie
całego kraju.
Surowiec:
ziele.
Zawartość:
m.in. chromoalkaloidy (betacyna i betaksantyna), saponiny, kwasy
(oleanolowy, szczawiowy), białka, prowitamina A, witamina C i
śladowe ilości olejku eterycznego.
Działanie
i zastosowanie: Młode liście tej rośliny są jadalne i można ich
używać zamiast szpinaku. Napar z ziela komosy białej (1 łyżeczkę
rozdrobnionego suszu zalać 1 szklanką wrzątku, parzyć pod
przykryciem 15–20 minut, przecedzić, pić w razie potrzeby 2–3
razy dziennie po 1/2 szklanki), to dość skuteczny środek
poprawiający przemianę materii regulujący procesy trawienne.
Komosa biała w większych dawkach jest trująca, powoduje także
uczulenie słoneczne, kończące się obrzękami na skórze,
podnieceniem i biegunką. Leczenie się tą rośliną bez wiedzy i
zgody lekarza jest zakazane.
Inne
gatunki:
Chenopodium
ambrosioides – Komosa piżmowa to roślina roczna dorastająca
do 25–50 cm wysokości, o rozgałęzionej łodydze. Liście ma
lancetowate, odlegle ząbkowane i czerwieniejące. Kwiaty zebrane w
kłębiki pojawiają się w kłosowatych kwiatostanach wyrastających
na szczytach pędów i w kątach liści. Po przekwitnięciu wiążą
się z nich owoce typu orzeszka.
Występowanie:
pochodzi z tropikalnych i subtropikalnych regionów Ameryki Środkowej
oraz Południowej; w Europie, w tym oczywiście również i w Polsce,
występuje wyłącznie w uprawie, czasem też spotyka się zdziczałą
w opuszczonych ogrodach.
Surowiec:
ziele zebrane w okresie kwitnienia.
Zawartość:
saponiny, gorycze, garbniki, a przede wszystkim w olejek eteryczny
(którego głównym składnikiem jest askarydol) decydujący o silnej
i przyjemnej woni wydzielanej przez roślinę.
Działanie
i zastosowanie: Dawniej liście komosy piżmowej, po ususzeniu,
stanowiły namiastkę herbaty chińskiej, dziś nikt już w Polsce
nie wykorzystuje w ten sposób tej rośliny. Ma ona jednak ponadto
również znaczenie lecznicze. Herbatka z ziela komosy (1 łyżeczkę
suszu zalać 1 szklanką wrzącej wody, parzyć pod przykryciem 15–20
minut, przecedzić, w razie potrzeby pić 2–3 razy dziennie po 1/2
szklanki) to niezły środek regulujący procesy trawienia,
pobudzający przemianę materii, skuteczny w czerwonce amebowej,
mający również działanie przeciwrobaczne (zabija przede wszystkim
owsiki, ale też tasiemce). Dalej – zaleca się go pomocniczo w
nerwicach wegetatywnych, astmie i bolesnym miesiączkowaniu.
Ponieważ
komosa piżmowa posiada lekkie właściwości toksyczne, nie powinno
się nią leczyć na własną rękę, lecz zawsze za wiedzą i zgodą
lekarza. Podobnie jak wszystkie inne komosy ona również uczula na
słońce.
Chenopodium
bonus–Henricus – Komosa strzałkowata jest rośliną roczną,
dorastającą do 15–70 cm wysokości. Pędy ma wzniesione,
gałęziste, pokryte trójkątnie oszczepowatymi, o falistych
brzegach liśćmi. Kwiaty zielonej barwy zebrane w kłębiki tworzą
pozornie groniaste kwiatostany. Owocem jest miniaturowy orzeszek.
Występowanie:
Jest to pospolity chwast ruderalny.
Surowiec:
liście, ziele.
Zawartość:
m.in.: saponiny, prowitamina A, witamina C i sole mineralne.
Działanie
i zastosowanie: Młode listki są jadalne, a przyrządza się je tak
samo jak szpinak. Napar z ziela (1 łyżeczkę suszu zalać 1
szklanką wrzątku, parzyć pod przykryciem 15–20 minut,
przecedzić, w razie potrzeby pić 2–3 razy dziennie po 1/4
szklanki) jest dość skutecznym środkiem poprawiającym przemianę
materii i regulującym procesy trawienne. Ma on także działanie
słabo przeczyszczające i zalecany bywa w uporczywych zaparciach.
Ponieważ
komosa strzałkowata jest rośliną (w większych dawkach) toksyczna,
wolno się kurować przy jej użyciu jedynie za wiedzą i zgodą
lekarza. Podobnie jak wszystkie inne jej krewniaczki ona również
uczula na słońce
Chenopodium
botrys – Komosa wonna to roślina roczna. Osiąga ona wysokość
do 25–30 centymetrów (zwykle jednak bywa niższa). Liście ma
podługowate. Kwiaty i owoce takie same jak u innych komos.
Występowanie:
pospolita roślina ruderalna, którą można spotkać na terenie
całej Polski.
Surowiec:
liście, ziele.
Zawartość:
saponiny, gorycze, garbniki, a przede wszystkim w olejek eteryczny
(którego głównym składnikiem jest askarydol) decydujący o silnej
i przyjemnej woni wydzielanej przez roślinę.
Działanie
i zastosowanie: takie samo jak komosy piżmowej.
Chenopodium
capitatum – Komosa główkowata to niepozorna, roślina roczna,
osiągająca wysokość 40–50 centymetrów, zwykle jednak jest o
wiele niższa. Liście trójkątne, kwiaty to kłębiki – tak jak u
innych komos – zebrane w pęczki na szczytach pędów. Owocem jest
miniaturowy orzeszek.
Występowanie:
najprawdopodobniej pochodzi z Azji (ale co do tego nie ma pewności).
Surowiec:
liście, ziele.
Zawartość:
alkaloidy, saponiny, kwasy (szczawiowy, oleanolowy), białka,
prowitamina A i witamina C.
Działanie
i zastosowanie: Liście (lecz wyłącznie młode) używane są na
jarzynę. Napar z ziela (1 łyżeczkę rozdrobnionego suszu zalać 1
szklanką wrzącej wody, parzyć pod przykryciem 15–20 minut
przecedzić, pić 2–3 razy dziennie po 1/4 szklanki) jest dość
skutecznym środkiem poprawiającym przemianę materii i regulującym
procesy trawienne.
Ponieważ
komosa główkowata jest w większych dawkach lekko toksyczna, można
się nią kurować wyłącznie za wiedzą i zgodą lekarza.
Podobnie
jak wszystkie inne komosy ona również uczula na słońce.
Chenopodium
foliosum – Komosa rózgowa to roślina dorastająca do 60–70
centymetrów wysokości, zwykle jednak niższa. Liście ma w ogólnym
zarysie romboidalne. Z ich kątów wyrastają kwiatuszki (zebrane po
kila w pęczki), które po dojrzeniu wiążą się w owocki typu
miniaturowych orzeszków.
Występowanie:
pospolity chwast krajowy.
Surowiec:
liście, ziele.
Zawartość:
m.in. chromoalkaloidy (betacyna i betaksantyna), saponiny, kwasy
(oleanolowy, szczawiowy), białka, prowitamina A, witamina C i
śladowe ilości olejku eterycznego.
Działanie
i zastosowanie: Młode liście są używane na jarzynę. Znaczenie
lecznicze ma takie samo jak komosa biała. Wolno się nią leczyć za
wiedzą i zgodą lekarza. Podobnie jak wszystkie inne komosy ona
również uczula na słońce.
Chenopodium
hybridum – Komosa wielkolistna to roślina roczna. Liście ma
dość duże, z kształtu jajowatotrójkątne, całobrzegie.
Niewielkie, niedekoracyjne kwiaty zebrane w kłębiki tworzą
szczytowe wiechowate kwiatostany. Owocem jest maleńki orzeszek.
Występowanie:
pospolita roślina ruderalna, rosnąca na terenie Polski.
Surowiec:
ziele.
Zawartość:
m.in. leucenina, betaina, olejek eteryczny o charakterystycznym
bardzo nieprzyjemnym zapachu.
Działanie
i zastosowanie: Ziele komosy wielkolistnej ma działanie
przeciwrobaczycowe. Nie wolno się jednak nim leczyć bez wiedzy i
zgody lekarza, można bowiem ulec śmiertelnemu zatruciu. Podobnie
jak wszystkie inne komosy ona również uczula na słońce.
Chenopodium
quinoa – Komosa ryżowa jest rośliną roczną dorastającą do
100 centymetrów wysokości. Liście ma w ogólnym zarysie
podługowato oszczepowate. Kwiaty (kłębiki) niedekoracyjne skupione
w szczytowych wierzchotkach kwiatowych, wiążą się w owoce typu
orzeszka.
Występowanie:
pochodzi z rozległych obszarów Ameryki Południowej.
Surowiec:
liście, ziele.
Zawartość:
m.in. chromoalkaloidy (betacyna i betaksantyna), saponiny, kwasy
(oleanolowy, szczawiowy), białka, prowitamina A, witamina C i
śladowe ilości olejku eterycznego.
Działanie
i zastosowanie: Owoce są wykorzystywane do produkcji wartościowej
mąki i kaszy. Młode liście można natomiast wykorzystywać na
jarzynę. Poza tym mają one podobne działanie lecznice jak ziele
komosy białej. Wolno się nimi leczyć za wiedzą i zgodą lekarza.
Podobnie jak wszystkie inne komosy ona również uczula na słońce.
Porady zamieszone w tym leksykonie nie mają na celu zastąpienia medycznych porad lekarza. Skonsultuj się więc z nim, zanim zastosujesz propozycje tu przedstawione. Autor nie ponosi odpowiedzialności za szkody, straty lub choroby spowodowane leczeniem się na własną rękę.
